(Escrites com se pronunsien)
A cascarrulles, Valdarrores, a costelles, a costes, portá algú a cascarrulles, portá algú a les costelles
Ací, así, aquí, astí (Litera, Llitera)
A la vegada = A la vez.
Ací, así, aquí, astí (Litera, Llitera)
A la vegada = A la vez.
Allacuanta, hace mucho tiempo
A paupons = A tientas
Acontentat = Lleno, harto, etc. / fart a Beseit, com Juaquinico Monclús
AGOSTER, -ERA
|| 1. adj. Pertanyent al mes d’Agost; cast. agostizo.—V. agostenc.
|| 2. m. i f. i adj. Nadiu o propi del poble d’Agost (val.).
|| 1. adj. Pertanyent al mes d’Agost; cast. agostizo.—V. agostenc.
|| 2. m. i f. i adj. Nadiu o propi del poble d’Agost (val.).
Aiva d´ay = Apártate, quítate de ahí // fuch, fugí, apartat, apartás, fuig, fugir en català
Allacuanta
Anan = Yendo (del verbo aná, ir), anant en català
hay de aná, tengo que ir
yo vach
tú vas
ell va
natros anem
vatros aneu
ells van
Aparent = Apropiado / neab
Apiazá = Coser, remendar una pieza vieja o estropeada. / apedassá
Ara = Ahora
Arguellat = Delgado, enfermizo, débil
Armela = Almendra // amela (Natxo Sorolla Amela 🙂
Aturá = Estar quieto en un sitio. También, pastar el ganado, quietamente
Au = Se acabó o hasta luego
Aufegarse = Ahogarse // aufegás
Bachoca = Judía verde / bajoca, fesol vert
Bandechá = Bandear, voltear las campanas / doblá les campanes, bandejá
Barallofa,
Barrala, vore cantrella
Brema, bremá, bremadó = Vendimia, vendimiar, vendimiador
Brena = Comida de medio día (en otros lugares: merienda) / verena, berena / berenà a Mallorca es amorsá, desayunar, pa amb oli
Bufá = Soplar
bufo, bufes, bufe, bufem, bufeu, bufen
Bufa = Ventosidad silenciosa / bufa, llufa, pet
Cabaz = Capazo / cabás
Caborces, Caberzut, Cabut,Tozut = Tozudo, cabezudo / tossut
Cacique, CACIQUEJAR v. intr.
Fer actes de cacic. Caciqueja en un poble i parla en un cafè, Carner Bonh. 178.
Calcé = Calzado / calsé,
calsás, calzarse, cálsat, cálzate
(yo) me calso, te calses, se calse, mos calsem, tos calseu, se calsen
Cantrella = Botijo, a Beseit cantrella tamé, a datres pobles cambie lo nom. Barrala, chorrillo, pichella, etc, vore lo enllás
Caparra = Garrapata
Cariñá = Añorar / añorá
Carrechadós(vist a Vallibona)
Salia de casa con el macho, en “canastos”, estos eran dos grandes cestos de mimbre, uno en cada lado de albrado y sujetados con cuerdas als “carrechados” dentro de los “banastos” metia envueltos en grandes …
Cosí, Cosina = Primo, prima / cusí, cusina
Chambra = Blusa / neab
Chandre = Yerno / gendre
Cheminera o Chaminera = Chimenea , principalmente para denominar las antiguas chimeneas acampadas del fuego bajo de troncos de leña, aunque también se denominan así las demás. enchumenera
Chinoll = Rodilla / ginoll
Chit = Tallo nuevo, retoño. / rechito
Chorrá = Pequeña cantidad o chorro de aceite, vinagre o de cualquier otro liquido // chorrada, chorradeta, chorret
Chuflá = Silbar (y también copular). // chulá
Chusticia (¿Xusticia?) = Justicia / justísia
Coa = Cola, rabo
Convoyá = Hacer mucho agasajo a los visitantes / neab
Corp = Cuervo, corv
Cuisa o Cuixa = Muslo / cuixa
Cusigañes, cosquillas, pesigolles, gochet a La Fresneda (goch, gozo)
Dalla = Guadaña
Desustanciat = Persona insulsa, patosa, simple y sin sustancia , desustansiat
Los Drapsa la wikipedia en aragonés
Dret = derecho (ejemplo: no ña dret a que li fache iso = no hay derecho a que le haga eso).
Embasadó = Embudo / embut
Embolicá = Embrollar, confundir.
Endeñat = Herida infectada / neab
Ensobiná = Enredarse, caerse patas arriba sin poder levantarse / neab
Erm = Yermo
Escagarzat = Cobarde, Miedoso y tambien tener diarrea / escagarsat (mol típic dels conills y animals)
Escaparrá = Echar de mala forma / neab
Esclafá = Romper, escachar… / neab
Escudella = Vasija de media esfera utilizada antiguamente para servir la comida y también como plato que podría ser de barro o de madera, hecha esta última artesanalmente. / no u sé
Estenazes = Tenazas / tenasses
Estirores = Tijeras
Estral = Hacha / destral
Estronchiná = Hacer o hacerse trizas
Fardacho o esfardacho = Lagarto
Farfallós = Tartamudo
Fem = Estiercol, fiemo
Femé = Estercolero.
Figuera = Higuera
Finestra = Ventana
Forat = Agujero
Fuchí = Huir. / fugí, fuch (huye, vete)
Gallarofa = Envoltura de la mazorca del maiz / panís, barallofa
Galinassa , fem de les gallines, guano
Galliné , gallinero
Garranchal = Bancal pequeño o estrecho y generalmente improductivo o yermo. / neab
bancal, bancals, gaya, gaia, marge, paret, ribás,
Garza = Urraca / garsa
Goz = Perro / gos
Grané = Granero, falsa de las viviendas rurales. Sitio para guardar el grano. También suele llamarse así al desván.
Llaurá = Labrar
Llodo = Lodo, barro / fang // yodo, I
Llum = Luz
Malcriat = Mal educado.
Malfurrá = Malgastar o desaprovechar / neab, malgastá
Matraca = Persona que habla mucho / instrumento de madera para semana santa / matraca, carraca, carrau, carraques
Menut = Entrañas del animal, menudillos. Asadura. También significa pequeño. Minut . Petit en catalá
Mocho = Cualquier astado al que le faltan los cuernos / un cabrit mocho, una cabra mocha // Moncho no
Modorro = Lunático / ovella modorra, borrego modorro, que va en lo cap cacho per una pujada de sang, ictus, embolia. Modorra te pot doná la caló.
Mol pito = Inteligente, listo . Pito, silbato, pito,
verbo
pitá
pito, pites, pite, pitem, piteu, piten
Mondonguilla , mondonguilles = Albóndiga
Moñiga o Boñiga = Excremento de asno, mulo, caballo / pasterada
Muñí = Ordeñar
muñgo, muñs, muñ, muñim, muñiu, muñen
muñiré, muñirás, muñirá, muñirem, muñireu, muñirán
Nina = Muñeca para jugar las niñas.
No cal , no caldrá = No hace falta, no hará falta / “no cale patir” es una castellanisasió de “no cal patí“, no hace falta sufrir.
“No vull patí”, die lo chiquet,
Ou = Huevo
Paraigues = Paraguas / paraigües
Pardal = Jovenzuelo avispado. También pájaro pequeño, generalmente el gorrión gris abundante en los pueblos y en los campos. vor vilero
Pasia = Contagio de gripe u otra enfermedad
Pentiná = Peinar
Peó = Peón
Perdiu = Perdiz
Pet = Ventosidad sonora
picho = canica
Poll, polls, pollo o piojo
lo ball del poll de Torredarques
Pollastre = Pollo grande de corral (de gallina)
Présec = Melocotón / bresquilla es lo présec blang
Preto = Tacaño y también fuertemente sujeto.
Purna = Chispa que salta del fuego, purnes
Pussa , pusses, pulsa, pulses / pulga , bona nit, totes les pusses al teu llit, y la mes grossa al teu melic, / com un cabrit /
Rechirá de temps = Cambio brusco del tiempo, Cambio brusco y desagradable del tiempo / regirada, regirá
Refredat = Constipado / catarro, refredat, catarrina
Ribaz = Separación de dos bancales, uno más alto que otro o de una vereda, carretera y un campo / ribás
Robell = Óxido
Robellat = Oxidado, dcvb rovellat, rovell
Sargantaña = Lagartija / sargantana
Singlot, hipo
Sostobá = Menear repetidamente
Taragaña = Telaraña
Tarquín = Cieno, Barro sucio / tarquí
Torrá = Asar, quemar
Tronzadó = Sierra grande para cortar troncos, tronzador
tronsadó
Trucha, trucha, salmo fario,salmo trutta
Truita, tortilla
tronsadó
Trucha, trucha, salmo fario,salmo trutta
Truita, tortilla
Ungla = Uña
Zaboc = Memo, iluso / saboc
Zarrio = Trasto, Cacharro, Trapo sucio / sárrio
Zoquet = Zoquete, poco inteligente / soca, soquet