Monchosoft

Hoc est translatum fideliter
translatatum III idus junii anno Domini MCCXC tercio a quadam
carta percamenea cujus tenor talis est. Incipit ab
obitu Adefonsi regis post obitum Adefonsi
magni regis aragonensis surrexerunt navarri et
inierunt consilium Latro filius de sennior
Enneco Veliz Guillelmus de Acenarz de Orteza et Semen Acenarz
de Torres et episcopus pampilonensis Sancius de Larossa isti cum
multis aliis et erexerunt regem in Pampilona civem
Garsia Remiriz sine consilio aragonensium. Aragonenses
vero hoc audientes quia sine eorum consilio navarri fecerunt
sibi regem ne genus aragonensium regum
deficeret erexerunt Ranimirum sibi in regem fratrem
Adefonsi regis defuncti filium Sancii
regem bone memorie. Super hoc surrexit guerra inter
aragonenses et pampilonenses: tandem anno transacto ne
guerram haberent aragonenses cum pampilonensibus
et pampilonenses cum aragonensibus quia urgebantur
germanitate et consanguinitate probi et sapientes viri
hinc et inde inierunt consilium ex parte Aragonis Lexal et
Ferriz de Osca et Petro Atereza ex parte vero Navarre Latro
suprascriptus et Guillelmus Acenarz et Semen Acenarz et coadunaverunt
se in Vado Longo et tractaverunt quo modo haberent pacem
aragonenses cum navarris et navarri cum
aragonensibus et facerent amicos ambos reges
et esset rex Raimundus pater et rex Garsias Remiriz
filius tamen unusquisque cognosceret suum regnum: et ut
rex Ranimirus esset super omnem popolum et rex
Garsias Remiriz super omnes milites et ipse ageret bella
et faceret prelia. Ab utraque parte bonum visum est consilium et ab
utraque parte fuit laudatum et firmatum inter omnes. Ad regem
Ranimirum venierunt Latro et Guillelmus Acenarz et Semen Acenarz
et Lexal et Ferriz et Petro Atareza et tot et tanta dixerunt ei quod
placuit sibi et adquievit consilio eorum. Diem statuerunt et venit
rex Ranimirus ad Pampilonam cum istis suprascriptis in
die sabati et rex Garsias Remiris cum militibus
suis exivit ei obviam et recepit eum cum magna honorificencia:
et similiter episcopus cum suis canonicis et multis
aliis clericis recepit eum honorifice cum magna processione.
Tota die illa statuerunt et firmaverunt hoc quod
superius scriptum est et diviserunt regnum aragonensem
a regno pampilonensi sicut divisit eum Sancius rex
major excepto illas tenenzas quas dedit regi Garsie
in Aragone el regi Ranimiro in Navarra de Sancta
Garsia usque Biezal cum toto Roncali: statuerunt ad
Aragonem sicut semper fuit honor de Rosta et de Biozali
sicut currit Sarasazo usque cadit in Iola et inde sicut
currit aqua ad pontem Sancti Martini et
de ponte Sancti Martini sicut vadit Iola et dividit
Navarra et Aragona usque cadit in fluvio
Aragonis. Inde vero per medium pontem usque Vadum Longum
et de Vado Longo usque Galipenzo et de Galipenzo
vero sicut currit fluvius Aragonis usque ingerit se cum
Anga et cadit in Ebro flumine magno et inde
sicut currit Iber usque Tutelam. Hec omnia fuerunt
firmata et colaudata a rege Ranimiro aragonensi a rege
Garsia Remiriz pampilonensi erant utraque parte. Hoc
peracto rex Garsia Remiriz cum Lexal et Ferriz et Petro
Atereza et Latrone jamdicto et Guillelmo Acenarz deprecatus
est regem Ranimirum quia ex quo ita erat pater et
filius ut daret ei aliquid de regno suo sicut pater
dat ad filium suum et teneret illum pro eo: petunt illi Renoal
et Alasos et Quadrerra et Balterra qui persuasus
a deprecatoribus concessit ei et dedit illi Roncal usque
Brozal et Alasos et Quadrerra et Balterra
ut teneret eas per manum ejus et hoc in vita sua scilicet in vita
regis Garsie Remiriz: et fecit ei nomenage de hoc quod
ita recognosceret ei et ut post mortem suam non se posset
alzare filius ejus cum isto honore. Et tunc in illa die
firmaverunt amicicias inter se et paces: in eadem vero
nocte venit quidam de consilio regis Garsie
Remiriz ad Remirum regem aragonensem dicens ei
secrete sciens in veritate quia rex Garsias Remiriz
accepit consilium cum quibusdam de suis ut in crastinum faciat tibi
persolvere nomenage quod fecit tibi de Roncal et Alasos
et Quadrerra et Balterra quod datum est ei consilium
quod modo potest habere regnum tuum quia monachus es et
non convenit tibi regnum et si persolvere nolueris
ei nomenage non dimitat te donec illud persolvas ei et regnum
Aragonis ei creddas et hoc pro certo habeas: super hoc vide quid
sis facturus. Renimirus vero rex audiens talia expavit
putans se esse deceptus a suis: tamen convocans a se Caxal et Ferriz
et Petro Attereza retulit eis omnia que sibi dicta fuerant qui
vix credere potuerunt quo modo talia facere posset tamen timuerunt et
habito consilio clam nocte et caute recesserunt et per totam
noctem equitantes mane illuscescente de dominica ad
ligerense pervenerunt monasterium cum paucis: et receperunt
Garsias abbas Sancti Salvatoris et omnes monachi
ligerenses honorifice cum magna devocione et magna processione
sicut regem suum et dominum naturalem et dederunt ei
ensem de Lop Johan qualis in toto regno inveniri non
poterat et mansit ibi tribus diebus expectans illos quos dimisserat
in Pampilona. Mane autem facto ut comperit rex Garsias
Remiriz ita esse videns se esse illussum ab aragonensibus
iratus est valde: et convocans ad se episcopum et obtimates
suos quos ibi coadunaverat petiit ab eis consilium qui dederunt ei
consilium ut faceret comitem in terra sua et faceret milites
et abtaret ut posset se defendere de inimicis adjungentes hoc quia
totum quod factum fuerat ab aragonensibus totum fuerat factum
per consilium de Caxal erat enim tunc temporis consilium de Caxal
quasi consilium archicofelicis et si aliqua occasione vel
quolibet modo posset fieri ut caperetur Caxal destrueretur penitus
consilium aragonensium et etiam de thesauro de Caxal
posset abtare ducentos et trecentos milites de
omnibus armis et quod in presenti acciperet thesaurum
Sancte Marie pampilonensis et abtaret milites. Placuit
regi Garsie Remiriz valde consilium et eadem die fecit
Latronem filium de senior Enneco Veliz
comite in Pampilona
et impetravit thesaurum Sancte Marie ab episcopo et
canonicis et missit insidias quomodo posset capere
Caxal. Factum est autem quod Ranimirus rex Aragonis
miteret Caxal ad imperatorem: Caxal vero putans se habere
amiciciam cum quibusdam obtimatibus Navarre missit si posset
habere transitum per Navarre duo obtimates navarros
venerunt et ibant cum Caxal per Navarram et inter Zirauchi
et Ochoren fuit captus Caxal. Erat enim Caxal
valde amicus Garsie abbatis legerensis
qui postea mandato Ranimiri regis aragonensis dedit thesaurum
Sancti Salvatoris pro redemptione per Caxal. Caxal etiam per
mandatum domini regis aragonensis dedit Sancto Salvatori totum
quod habebat in Tutela in Sancto Adriano de Vado Longo
totum quod habebat excepto hoc quod dederit de Cluniacenses.