Monchosoft

(1) Aunque este documento se
halle en cierto modo fuera de su lugar, por la época a que
corresponde; hemos creído conveniente terminar con él la colección
de las escrituras pertenecientes al gobierno de D. Ramon Berenguer
IV, ya que a ellas dimos también principio con el testamento
de su padre, D. Ramon Berenguer III. De este modo damos una
idea completa, en lo posible, de aquella época; y podrá el lector
inquirir más fácilmente las causas y resultados de la unión del
condado de Barcelona con el reino de Aragon.

Hec
est sacramentalis conditio seu publicatio ultime voluntatis cujusdam
nobilissimi Ildefonsi regis Aragonis comitis Barchinone et
marchionis Provincie que est facta juxta primi ordinis modum
infra spacium VI mensium sicut continetur in libro jurium de
ultimis voluntatibus moriencium quam nos testes
scilicet Arbertus de Castro-veteri et B. de Portella
testificando juramus per Deum et sancta IIII Evangelia anteposita
super altare Beate Marie Magdalene quod est in ecclesia
civitatis Cesarauguste que est sita juxta portam
Valencie sub ordinatione Guillelmi Dei gracia
ausonensis episcopi Petrique eiusdem sedis
sacrista et judicis et Berengarii de Albuciano
ordinarii judicis Gerunde qui vidimus et audivimus
et presentes eramus quando prefatus rex jacens
egritudine qua obiit in sensu bono et memoria
plena voluntatem suam nobis ordinando manifestavit sicut
presens pagina inferius declaravit. Ego lldefonsus Dei gracia
rex Aragone et comes Barchinone et marchio Provincie
pleno sensu et memoria facio
testamentum
meum et sic super Regno meo et comitatibus et universis
terris quas habeo et habere debeo et rebus etiam meis mobilibus
dispono prout inferius declaratum est. Primum quidem in hujus
ordinacione testamenti eligo manumissores meos R.
Tarrachone archiepiscopum Gobaldum ilerdensem et Richardum
oscensem episcopos et magistrum milicie et
Petrum abbatem Populeti quibus precipio ut si me
mori contigerit antequam aliud testamentum faciam res quas
hic dispono meas sicut in presentiarum subscribitur pro libertate
regni celestis adipiscenda et ob remedium anime mee meorumque
parentum fideliter distribuant. Dimitto siquidem corpus meum
domino Deo et beate Marie semper virgini ad sepeliendum in
monasterio Populeti. Dono etiam atque concedo eidem monasterio
imperpetuum regiam coronam meam. Dono iterum et concedo eidem
monasterio dominicaturam meam de Vineros cum omnibus
terminis suis et pertinenciis in francum alodium ad faciendam propiam
voluntatem eorum et totam integre vineam meam de Palomera
in territorio ilerdensi. Dimitto et dono domui milicie
templi dominicaturam meam de Canibor cum omnibus suis terminis et
pertinenciis in franchum alodium et unum equum bonum cum tota
integre armatura mea. Concedo necnon eidem domui
quidquid mobile et inmobiie a me vel ab antecessoribus meis eidem est
atributum seu collatum. Dimitto et dono domui Hospitalis
Iherosolimitani in servicium pauperum castrum
Sancti Petri de Calanda cum terminis suis et pertinenciis et
omein meam medietatem illius donativi quam
retinui in Monte Rubeo et terminis ejus sicut continetur in
carta archiepiscopi et
clericorum Tarrachone quam eis quondam fieri feci.
Concedo etiam domui Hospitalis et dono quidquid ego juris
habebam vel habere poteram in omnibus illis que ex parte Petri
Teresie et ejus voce aut alia aliqua racione eis exigebam super
hiis que ipsi modo tenent et habent. Concedo necnon et auctoritzo
eidem domui Hospitalis quidquid mobile et inmobile a me vel ab
antecessoribus meis eidem est atributum et collatum aut quocumque
modo ipsi habeant et teneant per donativum vel sine donativo. Dimitto
ecclesiis beatorum Petri et Pauli apostolorum
Rome unicuique calicem et turibulum de octo
marchis argenti et sit calix bene deauratus.
Dimitto domino pape quingentos aureos in
ornamentis sue capelle. Dimitto ecclesie Sancti
Dominici Sepulcri villam de Palafrugello et villam
de Lofredo post obitum Dalmacii de Palaciolo cum
suis terminis et pertinenciis ad stabiliendum per manum prioris
a conventu Sepulcri V sacerdotes imperpetuum
unum ante altare majus in capite alium ante altare Dominici
Sepulcri alium ante altare Sancte Crucis alium ante altare
Virginis Marie in valle Josaphat alium ante altare
Nativitatis in Bethleem: qui utique sacerdotes
stabiliantur a predictis manumissoribus meis per ecclesias Sepulcri
in terra mea de redditibus predictarum villarum usque dum terra
Ihierosolimitana per graciam Sancti Spiritus a christianis
sit recuperata. Dimitto ordini de Cistello quingentos
morabetinos ut ex hiis et ex aliis mille morabetinis
quos jam ibi dedi ematur tantum honoris de redditu cujus totus
conventus Cistelli semel in anno honorifice pascatur ad annuam
ipsius congregacionem. Dimitto preterea jamdicto ordini mille
morabetinos ad emendum incensum quod per omnes ipsius ordinis
abbatias distribuatur: obsecro tamen humiliter conventum ut
tanquam unum ex fratribus orationum et beneficiorum in predicta domo
et in membris ejus participem me constituant quemadmodum michi jam
dederunt et concesserunt. Dimitto ordini Grandimontis
quingentos solidos in redditu in villa
Amiliani sicut jam eis a me statutum est in completum de
quibus semel in anno conventus honorifice pascatur ad annuam ipsius
congregacionem. Dimitto etiam eidem ordini CCC morabetinos
pro incenso emendo: et deprecor humiliter conventum ut tanquam unum
ex fratribus oracionum et beneficiorum in predicta domo et in omnibus
membris ejus participem me constituant quemadmodum michi dederunt et
concesserunt. Dimitto ordini de Cartoxa mille
morabetinos ut ex eis tantum emant honoris de cujus redditu
totus conventus honorifice semel in anno pascatur ad annuam ipsius
congregacionem: et deprecor humiliter conventum ut tanquam unum ex
fratribus oracionum et beneficiorum in predicta domo et in omnibus
membris ejus participem me constituant quemadmodum michi jam
concesserunt. Dimitto monasterio de Scala-Dei quod de
novo hedificari facio ad ipsum complendum si tunch completum
non esset mille morabetinos: et si esset completum dimitto CL
morabetinos ad unam candelam perpetuo illuminandam. Dimitto
monasterio quod de novo fieri debet in Pals vel in Petra
vel in quolibet alio loco ad edificandum illud mille morabetinos.
Dimitto in redempcionem captivorum christianorum
mille morabetinos: et volo et mando quod omnes sarraceni mei
dentur redempcioni et tota eorum redemptio detur redemptionem
christianorum set et si quis christianus esset in
captione mea aut aliquis christianum per me vel
occasione mei captum teneret mando firmiter quod sit solutus
et liberatus. Dimitto mille morabetinos ad emendum thus
de quo distribuantur CCC morabetinos priori Montserrato
et CCC ordini de Cartoxa quatuor ceteri vero residui
distribuantur per loca religiosa et per ecclesias
Cathalonie et Aragone sicut predicti noverint
manumissores. Dimitto Sancte Marie Rivipolli omnia mea
molendina de Ripis que habeo in terminis ipsius
castelli in recompensationem sepulture mee et reddo eis
honorem de Barbastro sine aliqua retencione et quidquid etiam
aliud in Montissono et in aliis locis terre mee habent et
habere debent et etiam quidquid excambiatum michi fuit ab eis in
quolibet loco totum eis concedo et excambium et totum aliud quod pro
excambio michi dederant alicubi. Dimitto ecclesie Tarrachone
CCC solidos imperpetuum in redditibus meis propriis Tarrachone
ad operam ipsius ecclesie donec sit hedificata
posteaque eidem remaneat ecclesie sub eo pacto quod teneant et
stabiliant unum sacerdotem qui imperpetuum celebret
divinum officium pro anima mea meorumque parentum
et quod archiepiscopus quicumque fuerit tam per se quam per
omnes successores et sufraganeos similiter suos per ecclesiasticum
rigorem faciat hoc testamentum ratum haberi et inconvulsum et
imperpetuum observari bona fide in quantum sibi permissum est
secundum auctoritatem ecclesiastice censure. Dimitto singulis sedibus
quatedralibus Aragone et Cathalonie CL vel CC
morabetinos sicut manumissores cognoverint ad stabiliendum in
singulis unum sacerdotem qui perpetuo divinum oficium
celebrent pro remedio anime mee meorumque parentum preter in
illis in quibus jam stabilitus est. Dimitto ecclesie Dertose
ecclesiam de Alchesar cum omnibus suis ecclesiis
et pertinenciis imperpetuum eo pacto quod unum sacerdotem
teneant et stabiliant imperpetuum preter illum qui jam stabilitus
est. Dimitto monasterio Sancti Cucufati CL morabetinos
ad unum sacerdotem perpetuo stabiliendum. Dimitto ecclesie
Ville Bertrandi CL morabetinos ad unum sacerdotem perpetuo
stabiliendum. Dimitto opere de Sanctis Crucibus mille
morabetinos eo modo quod jam statutum est per meam cartam et
exceptis illis qui tunc soluti fuerint detur eis complementum M
morabetinos in eo loco Montis Albi quo accipere consuevere et
CL morabetinos ad unam candelam perpetuo illuminandam. Dimitto
monasterio Sancti Felicis de Cadinis CCC morabetinos et
Vallibone CC morabetinos qui dentur in rebus perpetuo
permansuris eisdem monasteriis juxta arbitrium manumissorum.
Dimitto singulis abbatiis Cathalonie L morabetinos et
prioratibus XX ut dentur in ornamentis suarum ecclesiarum.
Dimitto monasterio Sancti Johannis de Pinna CL morabetinos ad
unum sacerdotem ibidem perpetuo stabiliendum. Dimitto etiam et
absolvo eis omnem honorem emparatum a me ipso in Montisono et
in aliis quibuslibet locis. Dimitto monasterio Sancti Salvatoris
de Lerins CL morabetinos ad unum sacerdotem perpetuo
stabiliendum. Dimitto monasterio de Peraman CL
morabetinos ad unum sacerdotem perpetuo stabiliendum et tres bonos
xarricos unum in Morata alium in Mediana et
alium in Placentia. Dimitto Sancto Victoriano CL
morabetinos ad unum sacerdotem perpetuo stabiliendum. Monasterio
de Betola CL morabetinos ad candelam perpetuo
illuminandam. Monasterio de Junchera CL morabetinos ad
candelam perpetuo stabiliendam. Dimitto ad complendum
monasterium de Monte Cay de fratribus ordinis
Grandi Montis CCC morabetinos. Dimitto monasterio de
Casulis CL morabetinos ad unum sacerdotem perpetuo
stabiliendum concedens et autorizans imperpetuum quecumque ei data
sunt et concessa. Dimitto monasterio de Sexena Untinenam
cum pertinenciis suis et totum hoc quod habeo in Alcoerre et
in terminis ejus post obitum Lupi de Foz ad unum sacerdotem et
candelam perpetuo stabiliendos. Dimitto ecclesie Sancte
Marie de Pinna de Calatajub L morabetinos. Dimitto monasterio
Sancte Crucis monialium
CL morabetinos ad sacerdotem stabiliendum. Concedo Sancte
Marie de Tirasona illam donacionem quam ei feci ad
candelam unam perpetuam illuminandam et dimitto ibidem unum calicem
argenti de duabus marchis. Dimitto ecclesie
Sancti Salvatoris de Cesaraugusta unum calicem
argenti de tribus marchis deauratum et turibulum
de tribus marchis et unam pixidem de una marcha
qua Sacratisimum Corpus Christi reponatur. Concedo Sancte
Marie de Osaraugusta villam de Mareta cum omni jure
meo ad candelam perpetuo illuminandam et dimitto ibidem unum calicem
de tribus marchis et unum turibulum de tribus
marchis et unam pixidem de una marcha. Dimitto
monasterio de Xalamera CL morabetinos ad unum
sacerdotem perpetuo stabiliendum. Dimitto Sancte Marie de
Monte-Serrato CL morabetinos ad sacerdotem perpetuo stabiliendum.
Dimitto Sancte Marie de Roquetta CL morabetinos ad sacerdotem
perpetuo stabiliendum. Dimillo Sancte Marie de Solsona unam
candelam perpetuo stabiliendam de redditu honoris quem ibi dedi in
Maresana de Pratis. Dimitto unicuique heremitarum
de terra mea qui non egressi sunt monasteria inobedienter
viginti morabetinos in ornamentis ecclesie sue. Dimitto altari
dominici Sepulcri calicem unum auri de quator
marchis unum turibulum argenti de quator marchis
unam pixidem auri de una marcha qua
Sacratissimum Corpus reponatur. Altari Sancte Marie de
Bethlem unum calicem et turibulum de octo
marchis argenti et pixidem de una marcha. Altari
Sancte Marie de valle Josaphat unum calicem et
turibulum argenti de octo marchis et pixidem
de una marcha. Sancte Marie de Podio unum calicem
et turibulum de octo marchis argenti et pixidem
unius marche. Sancte Marie de Rochamador unum calicem
et turibulum de octo marchis argenti et pixidem unius marche.
Sancto Thome de Cantuaria unum calicem et turibulum de octo
marchis argenti et pixidem de una marcha. Sancto Jacobo
apostolo unum calicem et turibulum de octo marchis et pixidem
de una marcha. Sancto Nicolao de Bar unum calicem et turibulum
de octo marchis argenti et pixidem unius marche. Dimitto ecclesie
Sancti Angeli de Monte Gargano unam lampadem de novem
marchis argenti et CC morabetinos ad candelam unam perpetuo
ibidem stabiliendum. Concedo monasterio Fontis Frigidi
honorem illum quem dedi ibi ad candelam perpetuo illuminandam et unum
calicem de quator marchis. Dimitto domui pauperum Sancte
Christine pro servicio quod michi fecerunt et ob remedium anime
mee meorumque parentum CCC solidos de redditibus in villa Jacce
in propriis meis et juste redditibus aut leuzdis imperpetuum.
Adhuc vero volo et mando quod omnes predicte dimissiones persolvantur
de redditibus meis Dertosse et de Azcon et de toto
redditu de Seros et de medietate omnium reddituum
Terrachone Cervarie Tarrage et Montisalbi
et de omni redditu Ville Majoris et Terracia et Calidis
et de Osor post obitum Dalmacii de Crexell et de Ripis
et de Pratis post
obitum Guillelmi de Montepessulano et Agnetis uxoris
sue et de medietate reddituum Ceritanie et Confluentis
et de omni redditu castri et ville de Pinna et
de omni redditu castri et ville de Mediana et castri
et ville de Pratella et de omni redditu molendinorum
Barchinone et Lobricati et molendinorum Gerunde
et de tota medietate questie judeorum Aragone et
Cathalonie. Joye vero mee et anuli et tabule
auree ceteraque amminicula mea et munuscula et
omne meum mobile et bestiarium vendatur juxta consilium
manumissorum de quorum precio dentur quingentos morabetinos
pauperibus et leprosis similiter quingentos
residuum vero addatur dimissionibus supradictis juxta arbitrium
eorundem manumissorum. Precipio etiam quod si in vita mea non fuerit
stabilita lampas Sancti Jacobi et Sancte Thome de
Cantuaria post obitum meum compleatur et stabiliatur.
Mando etiam et precipio quod omne bestiarium meum quodcumque
vel ubicumque sit vendatur et precium detur ad complendum solucionem
supradictarum dimissionum. Precipio similiter quod omnia debita
illa de quibus per me ipsum teneor primum ante omnia de istis
predictis redditibus persolvantur posteaque ipsi redditus
predicti dividantur et distribuantur in supra memoratis
distribucionibus et dimissionibus pro ut superius declaratum est. Si
quis autem querimoniam de me haberet de injuria vel de exheredatione
quam ego ei facerem mando domine Sancie regine uxori
mee et filio meo regi Petro et rogo etiam omnes
manumissores meos prenominatos ut juxta arbitrium duorum
proborum ac legitimorum militum et juxta cognicionem duorum
vel trium manumissorum inquisita rei veritate omnis injuria
vel exheredatio honoris vel averi ita integre conquerenti
resarciatur vel emendetur quod plenam inde faciant absolucionem et
remissionem anime mee meorumque parentum. Mando insuper ut si que
leuzde novelle aut prave consuetudines
in tota terra mea inoleverint aut a me constitute fuerint
prorsus deleantur et cassentur. Preter hoc vero eligo quator
manumissores in Provincia archiepiscopum
aquensem et forojuliensem et Antipoli episcopos
et magistrum milicie per quorum arbitrium et consilium
distribuantur et dividantur ea que michi retineo pro anima mea in
comitatu Provincie videlicet LX milia solidorum
malgarensium in meis justis redditibus usque ad VI annos de
quibus per singulos annos VI recipiantur decem milia solidorum ac
distribuantur a predictis ob remedium anime mee meorumque parentum
ita videlicet quod persolutis primum meis debitis in Provincia
postea distribuant predicti manumissores ecclesie arelatensi
mille solidos ad unum sacerdotem perpetuo stabiliendum ecclesie
aquensi mille solidos melgarenses ad unum sacerdotem
perpetuo stabiliendum et VII marchas argenti ad unum calicem
et turibulum. Dimitto etiam ecclesie Sancti Victoris de
Marsilia redditum CCC solidorum imperpetuum in loco competenti
prout prenominati decreverint manumissores ad unum sacerdotem
perpetuo stabiliendum et dimitto eidem preterea M solidos ad alium
sacerdotem stabiliendum. Dimitto monasterio de Lerins
mille solidos melgarenses ad unum sacerdotem perpetuo
stabiliendum. Dimitto ecclesie Forojuliensi M solidos
ad alium sacerdotem perpetuo stabiliendum el VII marchas argenti
pro calice et turibulo. Dimitto sedi Antipolis
mille solidos pro quodam presbitero stabiliendo et VII marchas
argenti ad unum calicem et turibulum. Si vero istos mille solidos
nollent accipere ad stabiliendum sacerdotem predicte ecclesie
manumissores jamdicti vel addant quod addendum decreverint vel
predictos mille solidos distribuant aliter aliis locis vel in eisdem
pro anima mea. Dimitto omnibus aliis sedibus quathedralibus
Provincie M solidos
melgarenses ad unum in unaquaque sacerdotem
stabiliendum imperpetuum et VII marchas argenti pro calice et
turibulo supradicto modo et condicione. Dimitto monasterio de
Cornete ad unam candelam perpetuo stabiliendam: monasterio
de Silva Gana mille solidos ad unam candelam perpetuo
stabiliendam: prioratui de Montecreu D solidos in
ornamentis ecclesie: et Alaverna D solidos pro ornamentis
ecclesie. Ecclesie Perpiniani CCC solidos pro duobus
calicibus: el singulis aliis abbatiis et prioratibus
Provincie CC solidos pro calicibus: de residuo vero
emendent meas injurias predicti manumissores juxta arbitrium suum vel
baronum vel clericorum Provincie qui per manum
eorum ad hec electi forent. Si vero predicta non suficerent ad
persolvendum debita mea in Provincia et dimissiones predicti
manumissores accipiant postmodum singulis annis X millia solidorum
usque dum omnia supradicta in integrum sint persoluta: videlicet in
pedatico de Aquis duo millia solidorum de Grassa
cum toto Episcopatu duo millia solidos de Forojuliensi
duo millia solidos de Aquensi MM solidos de Regnensi MM
solidos. Mando preterea quod sique lezde de novo vel alique
prave consuetudines a me constitute fuerint in Provincia
prorsus deleantur et cassentur. Retineo etiam michi in partibus
Amiliani et Gavaldani XII mille solidos melgarenses per
quator annos de justis et propriis redditibus meis et racionibus
recipienda per manum quoque magistri Milicie in
partibus illis: de quibus solutis primum meis debitis in terris illis
distribuantur cetera ab ipso magistro Milicie in hunc modum:
ecclesie Numatensi M solidos ad sacerdotem perpetuo
stabiliendum: ecclesie Amiliani mille solidos ad sacerdotem
perpetuo stabiliendum: ecclesie Rodensi M solidos ad
sacerdotem perpetuo stabiliendum: hospitali de Albrach
mille solidos ad sacerdotem perpetuo stabiliendum: monasterio
Bonauda D solidos in ornamento sue ecclesie: singulis aliis
monasteriis prioratibus et hospitalibus fundatis in
predictis terris CC solidos in ornamentis ecclesie. Residuum vero si
quid est distribuatur injuriis meis juxta arbitrium ipsius magistri
cum duobus probis hominibus ipsius terre. Si vero deesset addantur MM
solidos de supradictis redditibus singulis annis usque dum supradicta
in integrum sint persoluta et completa prout in superioribus
difinitum est et declaratum. Dimitto monasterio de Grassa
CC solidos de redditu. Monasterio de Sancti Michaelis de Coxano
CC solidos de redditu. Monasterio de Arles CC solidos de
redditu. Monasterio Sancti Andree CL solidos de redditu.
Monasterio de Monte Canigon CL solidos de redditu. Monasterio
de Campo Retundo CL solidos de redditu. Prioratui de
Corliniano CL solidos de redditu. Hec omnia stabiliantur a
manumissoribus meis prout melius viderint et cognoverint in meis
propriis redditibus Ceritanie et Confluentis et totius
Rossilionis. Tandem rogo humiliter et obsecro in caritate et
misericordia omnes archiepiscopos episcopos et
universos terre mee prelatos abbates prepositos
et priores de tota terra mea Aragonis Cathalonie
Provincie Amiliani Gavaldani et Rodensis
ut ab unoquoque sacerdote sue diocesis in remissione pecatorum
meorum et parentum viginti misas faciant ad obitum
meum celebrari. Et predicti manumissores sine
intermissione aliqua hec fieri faciant et compleri ab omnibus
prelatis quam citius poterint: hiis vero completis rogo humiliter
magistrum milicie et omnes fratres ut propter amorem
qui semper enituit inter patrem meum et me et
iilos omnes redditus supradictarum terrarum Aragonis et
Cathalonie et aliarum similiter et etiam totum illud avere et
pecuniam quod ad opus mei retineo colligant integre et recipiant
dividant et distribuant prout superius declaratum est juxta consilium
et mandatum supradictorum manumissorum. Et si omnes insimul interesse
non poterint aut in aliquo dissentirent fiat secundum saniorem partem
eorum qui fidelius et rectius ob remedium anime mee meorumque
parentum dividerent et distribuerent. Ad ultimum vero in hoc presenti
testamento illustrem filium meum regem Petrum
instituo heredem in toto regno meo
Aragonis cum
omnibus suis terminis et
pertinentiis et in toto comitatu Barchinone cum omnibus
terminis et pertinentiis suis et cum omni suo jure et directis
et in comitatu Rossilionis cum omnibus terminis suis et
pertinentiis et in comitatu Ceritanie et Confluentis
cum omnibus terminis et pertinentiis suis et cum omni jure suo
et directis et comitatu Palariensi cum omnibus terminis
et pertinentiis suis et cum omni jure suo et directis et in
tota Cathalonia et in omnibus que habeo et habere debeo in
predicto regno et per regnum et in omnibus
predictis comitatibus et per comitatus et etiam in
omnibus illis directis et jure que habeo et habere debeo per me et
per antecessores meos et per prememoratos comitatus in omnibus
terris a civitate Biterrensi usque ad portus
Aspe. Alium autem filium meum Aldefonsum
instituo heredem in toto comitatu Provincie cum
omnibus suis terminis et pertinentiis et in toto comitatu
Amiliani Gavaldani et Rodonensi cum omnibus
eorum terminis et pertinentiis et cum omni jure et directis que habeo
et habere debeo per me et per predecessores meos in illis comitatibus
et per illos comitatus et etiam in totum illud jus quod
dominus Montis Pessulani tenet per me. Alium vero
filium meum minorem Ferrandum nomine offero Deo
et beate Marie ut sit monachus in monasterio Populeti.
Verum
si unus predictorum duorum obierit quod Deus
avertat sine masculo et legitimo herede
totum alteri revertatur sine aliqua retencione: et si filia
superstes fuerit sit honorifice maritata quemadmodum ad eam
pertinuerit. Si vero quod absit duo filii mei
morerentur sine masculis et legitimis heredibus et
alius filius meus superesset predicta omnia eidem integre
remaneant et revertantur: si vero aliquis non superesset filius
quod Deus nolit sed tantum filia revertatur eidem filie
totum regnum et omnes predicti comitatus cum
omnibus supradictis: et si non habuerit virum ducat cum consilio et
voluntate manumissorum archiepiscoporum baronum
et militum et proborum hominum terre mee. Dimitto autem
illustrem filium meum regem Petrum cum regno
Aragone et Cathalonie et cum omnibus aliis in posse
et custodia domine Sancie regine
illustrissime uxoris mee ita ut totum teneat et habeat donec
filius meus rex Petrus etatis sit regnandi
viginti scilicet annorum: rogo tamen et diligenti peto
obsecracione ut domina Sancia regina illustrissima uxor
mea propter fedus amoris et vinculum dileccionis quod est inter
me et illam et semper enituit post obitum meum vivat domina et
regina pre omnibus honoranda caste et sine marito:
cumque prenominatus rex Petrus filius meus fuerit
etatis regnandi viginti scilicet annorum
vivat predicta regina continens ut dictum est et honeste
sine marito habeatque integre et sine contradiccione suum
sponsalicium quod ego sibi feci dedi et concessi sicut
continetur in carta a me sibi concessa et corroborata sive recipiat
habitum religionis sive non: sed post ejus obitum revertatur
totum integre jamdicto filio meo regi Petro et ejus
successoribus. Alium vero filium meum Aldefonsum
comitem Provincie cum tota terra sua jamdicta dimitto
similiter in posse et custodia matris sue regine
donec sit XVI annorum sed interim comitet ipsum cum
tota terra sua in procuracione cujusdam fidelis quem et qualem
ipsamet domina regina cum manumissorum consilio
elegerit de Aragone aut de Cathalonia. Mando
insuper illustri filio meo Petro quod de omnibus illis
dimissionibus et lexis quas facio in hoc testamento
que sunt de honore sponsalicii matris sue reddat eidem
tantundem de meis propriis redditibus: si ipsa vero hoc nollet
restituat ei predictum honorem sponsalicii et de aliis
redditibus meis restauret predictas dimissiones et lexias.
Preter hec vero humili rogo deprecacione dominum Papam ut hoc
testamentum sicut superius declaratum est sua roboret
auctoritate et confirmet; adversus quod si quis vel si qua vel etiam
filius meus rex aut alius filius
Aldefonsus vel quilibet alius heres venire temptaverit
subiciat illum et totam terram ejus perpetuo anathemati et a
Sacro Corpore Christi faciat eum alienum donec digna satisfaccione
recipiscat. Volo insuper mando et rogo dominam Sanciam reginam
illustrem uxorem meam quod hoc totum sicut superius dictum est
et declaratum teneri faciat et observari. Rogo similiter Terrachone
archiepiscopum et omnes alios manumissores ceterosque prelatos
totius terre mee Aragonis Cathalonie Provincie
Gabaldani et Rodensis quod hec omnia supradicta teneri
faciant et observari censura ecclesiastici rigoris et etiam si quis
contra hoc testamentum venire aut aliquo modo infringere
temptaverit perpetuo nisi recipuerit ipsum et totam terram ejus
subiciant excomunicationi et cum Datan et Abiron in
lacu mortis inferioris partem recipiat. Mando preterea illustribus
filiis meis regi Petro et comiti Aldefonso
ut per filialem fidem qua michi tenentur et
astringuntur hoc testamentum sicut in supradictis ordinatum
est ratum firmum et inconvulsibile teneant et observent imperpetuum
et teneri faciant et observari. Tandem vero notanda est omnibus
manumissoribus voluntas mea quod si quod vel si qua de supradictis
estabilimentis aut dimissionibus completum vel completa fuerit ante
obitum meum volo et mando quod ab hoc cadat vel cadant testamento
et si quid defuerit compleant et compleri faciant omnibus modis.
Datum Perpiniani anno Domini millessimo CXCIIII mense
decembris. – Signum + Ildefonsi regis Aragone comitis
Barchinone et marchio Provincie qui hoc testamentum
laudo et confirmo et a predictis firmari rogo.
–
Signum + infantis Petri Dei gratia filii regis
Aragone qui hoc testamentum laudo et confirmo et tactis
Sacrosanctis juro propriis manibus illud tenere et observare.
–
Testes siquidem sunt Arbertus de Castroveteri Bernardus de Portella
Gaufredus de Rochabertino Dalmatius de Crexell Guillelmus de Crexell
Petrus de Turricella Assalitus R. de Urg Guillelmus de Granata
Arnaldus de Foxano B. de Bellostare Guillelmus Durfortis
Stephanus de Maurimon. – Sig+num Petri de Blandis
notarii domini Regis qui mandato ejus hoc testamentum scripsit
die et anno et mense quo supra.

Fin del tomo IV.