Monchosoft

Jacobus Dei gratia rex Aragonum etc. universis
doctoribus et magistris atque scolaribus cujuscumque scientie
presentibus et futuris in studio Ilerdensi studentibus et
studere volentibus salutem et gratiam ac benevolentiam suam semper.
Curas nostras continue sollicitudo non deserit subjectorum sic
comodis specialis quedam affectionis gratia providere ut illa
precipue nutriamus pro viribus que nostre reipublice pariant
utilitatem pariter et profectum. Idcirco scientiarum doctrinam per
cujus austum divine res et humane disponuntur comodius in nostris
subditis affectantes nuper habito super hoc diligente consilio et
tractatu in civitate nostra Ilerdensi studium generale
in jure canonico et civili medicina philosophia et
artibus et aliis approbatis et honestis scienciis quibuscumque
auctoritate apostolica nobis in hac parte concessa ac etiam nostra
duximus ordinandum. Ipsam nempe civitatem ad hoc aptiorem elegimus
tanquam locum comunem et quasi regnorum et terrarum
nostrarum intermedium quoddam fertilitate victualium opulentum aeris
temperantia moderatum aquarum et fluminum abundancia
circunspectum nobilitate civium insignitum ac decente populo
decoratum: unde licet eidem studio ab ipsa sede apostolica
supradicta omnes indulgentie immunitates et gratie sint concesse que
Tholosano studio sunt indulte quia tamen cordi nobis adhuc
existit ut idem studium sic ex continuo gratiarum fomento suscipiat
incrementum quod ejus palmites dilatate producantur ubique: quibusdam
aliis specialibus donis et infrascriptis statutis et
ordinationibus graciosis quas inferius ad perpetuam rei
memoriam et ut ad nostram proferantur noticiam subnotamus disposuimus
rubricare. In primis igitur volumus ac ipsi eidem studio perpetuo
indulgemus quod universitas scolarium forensium
qui non sint de civitate Ilerde clerici vel
layci in utroque jure studentes dumtaxat habeant potestatem
annis singulis sibi eligendi et creandi rectorem consiliarios
ac generalem bedellum et bancarios prout sibi ad
utilitatem ejusdem studii videbitur expedire: ita quod ipse rector
et consiliarii similiter sint
forenses: qui rector
et consiliarii illam habeant in doctoribus magistris
et scolaribus cujuscumque scientie in eodem studio
residentibus tam privatis quam extraneis potestatem
quam in studio bononiensi et in aliis studiis generalibus habere
noscuntur. Item quod idem rector et consiliarii ad comodum et
utilitatem ipsius studii possint facere et ordinare statuta ac
doctoribus magistris et scolaribus penas
et multas imponere si ea non servaverint sive eis non
obedierint prout in dictis studiis fieri consuevit. Item quod
doctores et magistri tam in utroque jure quam in
aliis quibuscumque scientiis in ipso studio creandi vel
assumendi ad magistratus honorem priusquam assumantur in presentia
rectoris ipsius studii sint diligenter private ac publice doctorum
vel magistrorum et aliorum in illa scientia ad quam assumendi sunt
peritorum examinationi subjecti prout in dictis generalibus studiis
observatur: ita tamen quod librum et auctoritatem legendi et
magistralem dignitatem suscipiant a cancellario vel ejus
vicario prefato studio presidenti quem semper esse
volumus et ordinamus propter honorem ecclesie et ipsius studii
canonicum Ilerdensem. Quod quidem cancellarie officium
volumus esse perpetuum nec propterea quia canonico Ilerdensi
debemus ipsum comittere sive concedere dignitas personatus officium
vel beneficium ecclesiasticum ullatenus censeatur. Qui etiam
cancellarius per nos taliter institutus tali suscripcione utatur: Nos
talis cancellarius studii Ilerdensis auctoritate apostolica et
domini nostri domini regis Aragonum quibus fungimur in hac
parte tali negocio nostram auctoritatem impertimur etc. et sic
perpetuo volumus observari. Addicientes quod idem cancellarius etiam
vel ejus vicarius examinationi tam private quam publice que fiet de
dictis doctoribus et magistris vocari debeant ac etiam interesse. Non
tamen ratione sue presencie vel auctoritatis prestade sub colore
sigilli vel littere testimonialis tradende
aliquid a scolari promovendo accipere vel exigere possint per se vel
per alium publice vel oculte sed ejus notarius sive scriptor
pro litteris et sigillis et omnibus aliis scripturis
necessariis eidem negocio accipiat quod justum fuerit et secundum
personarum conditionem etiam moderatum: ita quod de promovendo ad
magistratus honorem in jure canonico vel civili ultra unam marcham
argenti in medicina vero ultra XX solidos in
aliis vero scientiis ultra X solidos ejusdem monete non
possit petere vel habere pro sigillo litteris et
scripturis. Item quod nullus doctor magister
scolaris aut socii sive familiares vel continui
domestici sui neve aliquis stacionarius bedellus
librarius sive scriptor clerici vel layci
qui causa morandi in ipso studio vel etiam causa vendendi
libros vel pergamena ad eandem civitatem accesserint
capiantur detineantur pignorentur sive marchentur in personis vel
propriis bonis ipsorum veniendo stando vel redeundo pro aliquo debito
antequam ad idem studium venirent contracto nisi principales fuerint
debitores sive fidejussores et tunc etiam non valeant impediri
detineri vel pignorari ipsis offerentibus fidanciam de directo coram
judice competenti. Non etiam pro debitis in quibus antequam venirent
ad studium fuerant aliis personis quam vicinis Ilerde
principali sive fidejussorio nomine obligati valeant dum in eodem
studio fuerint inibi conveniri immo jus repetendi domum sibi
concedimus de presenti: super hoc autem sub cessionis vel alterius
cause simulate colore per vicinos Ilerde nichil contra mentem
hujus nostre gracie machinetur. Idemque super criminibus vel delictis
que mortis penam non ingerunt per eos antequam ad studium venirent
comissis volumus observari nisi jam fuissent per vicarium vel curiam
et paciarios Ilerde baniti et preconizati
ratione maleficiorum ipsorum. Item quod nullus predictorum capiatur
vel captus detineatur in persona pro ullo levi crimine seu delicto
quod penam mortis seu membri abcissionem non ingerat delinquenti dum
tamen fidejussores vel caplevatores coram suo judice possint offerre
idoneos contraria consuetudine vel observancia civitatis Ilerde
super hoc in aliquo non obstante. Item quod nemo predictorum
cujuscumque condicionis existat teneatur in exercitum vel
cavalcatam regalem seu vicinalem nec etiam ad sonum vel
appellitum invitus ire vel alium mittere loco sui. Item quod
in hospitiis doctorum magistrorum vel scolariorum clericorum vel
laycorum in eodem studio commorancium et studencium non fiat cerca
vel indagatio per aliquos nostros officiales seu alias quascumque
personas ratione alicujus qui diceretur ibidem latere vel ocultari
nisi foret qui latere dicitur pro tali maleficio inculpatus quod
mortis periculum vel membri abcissionem ingereret delinquenti vel
nisi insequtus per officiales nostros aut alios de mandato ipsorum se
publice recollegerit in dictorum studentium hospicio in conspectu
officialium eorundem: tuncque etiam in casibus supradictis per
nostros officiales paucis personis adhibitis ad id necessariis
curialiter perquiratur seu etiam extrahatur sine aliqua lesione
hospicii et commorancium in eodem. Item ut idem studentes in majori
quiete ac firmiori securitate permaneant statuimus et ordinamus quod
nullus privatus vel extraneus tam audax reperiatur quod infra loca
limitanda infra dictam civitatem et ad habitacionem dictorum
studencium specialiter assignanda presumat contra ipsos doctores
magistros scolares eorumque familiares et omnes alios supradictos seu
alias quascumque personas masculas vel feminas que
causa studencium ibi permanserint movere vel incipere barayllam
sive rixam nec eisdem inferre violenciam aliquam in hospiciis
eorundem vel etiam extra: quod qui presumpserit si cum armis
comisserit vel ipsa etiam arma contra predictos produxerit vel
elevaverit solvat centum solidos jacccenses pro
pena vel subeat centum açotos: et si eadem violencia
fuit judicata pro invasione seu trencamento hospicii manum
perdat vel centum aureos redimat: si vero citra
invasionem hospicii cum gladio vel aliis armis percusserit ita quod
vulnus vel livor ictus appareat solvat ducentos solidos
jaccenses vel subeat CC açotos: et si autem quod absit
aliquis tante presumpcionis et temeritatis extiterit quod sonum
emmitendo vel multitudinem populi congregando quasi sediciosus ad
hospicia studencium invadenda concitaverit gentes ex hoc contra
scolares et studium materiam scandali suscitando per gul moriturus
sine omni remedio suspendatur vel alia capitali pena plectatur
ex qua protinus mors sequatur. Et si tamen extra limitationes
dictorum locorum predictis studentibus et aliis fuerit violencia vel
offensa illata solvatur inde calonia sive bannum quod
fuerit appositum inter alios vicinos Ilerde inter se
delinquentes: quia tamen ipsi studentes et studium sub nostra
proteccione consistunt et guidatico speciali volumus ac firmiter
statuimus quod quicumque privatus vel extraneus cujuscumque fuerit
condicionis status aut legis doctorem magistrum vel scolarem in dicto
studio studentem considerata mente in persona propria extra rixam vel
citra deffensionis corporis sui tutelam atrociter verberaverit
vulneraverit sive occiderit persona et bona illius sint nostre
voluntati omnino supposita: nisi coram tribus testibus ut inimicum
difidasse eundem prius per quinque dies ita quod doctor magister vel
scolaris recepto ipso diffidamento si sue voluerit providere quieti
possit petere a diffidatore securitatem sibi prestari et dari ad quam
prestandam per nostros officiales compelli volumus quemlibet in
persona et rebus cujuscumque fuerit condicionis status aut legis
fortiter et districte. Et quia parum est in civitate jus condere si
defuerit exequtor districte mandamus quod supradictis penis
per nos superius appositis et expressis nulla fieri possit remissio
per nostros ofiiciales sine nostra licentia speciali: immo si
delinquens in premissis effugerit ubicumque fuerit infra nostram
jurisdictionem repertus incontinenti ad requisitionem curie et
paciariorum llerde ad ipsos per quoscumque ad quos
devenerit eundem sub pena gratie nostre mandamus remitti penam pro
meritis recepturum. Si autem infra III menses inventus non fuerit
latitando de bonis suis que habuerit solvantur banna predicta inter
nostram curiam et paciarios llerde prout alia dividenda
et alias de eisdem passo injuriam plenarie satisfiat. Item concedimus
doctoribus magistris scolaribus et omnibus aliis supradictis qui
causa studii in dicta civitate permanserint sive clerici sive layci
fuerint quod supra civilibus causis necnon etiam criminalibus que
tamen mortem vel abcissionem membri non ingerunt delinquenti non
possint nisi sub quo maluerint de tribus judicibus conveniri
videlicet coram curia Ilerdensi vel ejusdem episcopo
sive coram studii memorati rectore excepta solutione bannorum
prout in sequenti capitulo declaratur. Item volumus et concedimus
quod si scolares et eorum familiares continui et alii predicti
inventi fuerint in maleficiis vcI cum armis infra affrontaciones
locorum eis ad habitandum in dicta civitate assignandorum si de die
fuerit clerici vel layci perdant arma et sine solutione alicujus
banni faciant super malefactis de se querelantibus justicie
complementum si vero de nocte in hujusmodi fuerint deprehensi
vel cum musicis instrumentis reperti perdant
arma et instrumenta. Et nichilominus si layci fuerint
solvant medium bannum curie et paciariis quod vicini
civitatis ejusdem in tali casu solvere tenerentur. Si autem
extra locorum limites predictorum de die vel de nocte cum
armis vel instrumentis fuerint inventi vel alias
comisserint sive delinquerint si layci fuerint
habeantur et judicentur in omnibus ut vicini: si vero clerici
sint exceptis armis et instrumentis que eis auferri per
officiales nostros permittimus in aliis ab episcopo vel
rectore studii corrigantur. Item damus et concedimus
omnibus venientibus ad dictum studium causa studendi vel ibi
studencium ratione morandi quod de animalibus et saffrano
et rebus aliis quas ad dictam civitatem
adducent vel portaverint si contingat ipsas vendere in eadem nulla
lezda pedagium vel aliqua exactio alia petatur
vel exigatur ab ipsis. Si libri etiam vel pergamena
causa vendendi ad dictum studium a quocumque mercatore vel
alio portata fuerint vel vendita in eodem nulla similiter lezda
vel pedagium exigatur. Item volumus et concedimus quod pro
aliqua barata quam doctor magister vel scolaris
quicumque faciat in civitate Ilerde de blado
vino vel alia re quacumque licet illam rem
scolaris revendat pro suo victu vel sua necessitate quod non
teneantur inde solvere lezdam vel alia jura nobis ita
tamen quod ille talis debeat juramentum si exactum fuerit ab eo
prestare hoc ratione lucri vel mercaderie non facere nec in fraudem
juris nostri aliquid machinari. Item concedimus et laudamus quod unus
vel duo mercatores vel alii judei vel christiani qui
tamen non sint de civitate Ilerde qui electi a rectore
et consiliariis ipsius studui causa mutuandi scolaribus et
studentibus in dicto studio venerint moraturi ad
civitatem Ilerde quod numquam ibi manentes ratione predicta
teneantur ire in exercitum vel cavalcatam seu
appellitum vel exire ad sonum sive regalis
sive vicinalis fuerit exercitus cavalcata vel
appellitus et quod etiam de omnibus mercaturis quas ibi
venderint vel negociati per se vel per suos capitalarios fuerint non
teneantur per quinque annos ex nunc a festo proximo
sancti Michaelis in antea numerandos prestare ullo modo nobis vel
aliis in dicta civitate nisi mediam lezdam et medium
peatge et medium portatge et medium
mesuratge sive medios cuçolos de omnibus
mercaturis quas ibi vendiderint vel fuerint negociati.
Item concedimus eidem studio quod doctores magistri
scolares et omnes alii superius nominati cum familia et
rebus suis possint libere et secure ad ipsum
studium venire et morari in ipso sub fide nostra undecumque sint
etiamsi de terris inimicorum nostrorum existant vel eorum qui guerram
habent nobiscum nisi forte persona suspecta: et tunc etiam tali
persona daretur tempus sufficiens ad exeundum de terra
nostra cum rebus suis ex quo ratione studii ostenderint se
venisse. Item promittimus et convenimus vobis doctoribus magistris
scolaribus et aliis supradictis quod pacta et condiciones sive
conveniencias quas habebitis cum civibus Ilerde et libertates
et gratias quas modo vobis conferunt et se promittunt vobis
observaturos et facturos et illas etiam quas obtinere de cetero
poteritis cum eisdem que quidem utilitatem vestram et bonum statum
studii respiciant memorati vobis observabimus et faciemus etiam vobis
presentibus et futuris per nos et successores nostros inviolabiliter
perpetuo observari. Volentes ac etiam vobis ad majorem plenitudinem
gratie concedentes quod in omnibus et singulis superius non expressis
que alias vestram vel dicti studii utilitatem respiciant et profectum
sitis pro vicinis Ilerde recepti ac etiam judicati. Has igitur
immunitates et gratias vobis donamus concedimus intimamus et
offerimus quoad presens vos ad idem studium velut ad sollempne
convivium liberaliter invitantes firmam spem fiduciamque tenentes ac
certam de liberalitate regia concepturi fiduciam quod vos et
idem studium de auctore per quem vivimus et regnamus
amplioribus graciis libertatibus et indulgenciis
honorare disponimus in futurum. Mandantes universis et singulis
officialibus et subditis nostris presentibus et futuris quod
predictas immunitates gratias et ordinaciones
nostras prefixas observent et faciant vobis imperpetuum
inviolabiliter observari et quod circa tuicionem deffensionem et
gubernacionem studii nostri Ilerdensis sint semper vigiles et
intenti si de nostra confidunt gratia vel amore. Data Cesarauguste
IIII nonas septembris anno predicto. – Signum + Jacobi Dei gratia
regis Aragonum etc. – Testes sunt Eximinus episcopus
Cesarauguste R. episcopus Valencie Eximinus Petri abbas Montis
Aragonum Jacobus dominus de Xericha Petrus dominus de Ayerbe
Petrus Ferrandi Berengarius de Entença Luppus Ferrench de Luna
Johannes Martini de Luna Artaldus de Luna Petrus Cernelii
Eximinus Cornelii Sancius de Antilione Petrus Luppi de Oteyça
Petrus Guillelmi de Castilione Eximinus Petri Darenos. – Fuit clausum
per Bernardum de Aversone de mandato domini episcopi.