XCIV.
In Dei nomine et ejus
divina gratia. Si generaliter parentes in erudicione et custodia
filiorum soliciti debent esse potissime reges et
principes circa suorum filiorum primogenitorum
erudicionem et custodiam debent solerti diligencia vigilare cum
negligencia parentum circa custodiam et erudicionem ipsam tanquam
reprehensibilis debeat totaliter evitari. Hac itaque consideratione
commoniti pateat universis quod nos Petrus Dei gratia rex Aragonum
Valencie Majorice Sardinie et Corsice comesque Barchinone Rossilionis
et Ceritanie prospicientes ab illustri Alionora regina
Aragonum conjuge nostra carissima ex Dei insigni
dono prolem desideratam diu a nobis et nostris fidelibus subditis
suscepisse scilicet inclitum infantem Johannem carissimum
primogenitum nostrum ducem Gerunde quem intimis visceribus
cordis nostri dileccionis amore et benediccionis paterne dulcedine
amplectimur toto corde: animadvertentes insuper utile et opportunum
fore ut provideatur dicto infanti primogenito nostro
potissime in puerili etate que opportunior est eruditioni et
morum informationi de alumpno et educatore idoneo
provido et modesto qui mente ingeniosa honestate vite ac bonis
moribus et experta erudicione et doctrina multipliciter sit edoctus
et qui sic ad curam doctrinam et erudicionem ipsius intendat quod de
dicto infante et duce dum in tenera etate fuerit in
providendo sibi de nutrice profiqua et aliis que sibi necessaria et
opportuna fuerint curam habeat specialem et eundem etiam infantem
et ducem cum hoc requisierit ejus etas in bonis instruat moribus
et informet quique inter ea que doceri possunt Deo propicio sciat
eligere meliora nec totum ex alienis studiis accipiat sed aliqua et
multa bona inveniat de se ipso ut eundem infantem possit instruere
moribus sapientia et doctrina que in ipso infante quem speramus
prestante Domino post cursum nostre presentis vite regnaturum
feliciter in regnis nostris comitatibus atque terris
necessaria sint et pluribus esse poterunt utilia in regimine
populorum: idcirco ad vestri nobilis et dilecti consiliarii nostri
Bernardi de Capraria constantem expertam et approbatam
industriam ac scienciam et nobilitatem et fidelitatem precipuam quam
preteritis temporibus in nostris maximis et nostro regio nostroque
reipublice statui periculosis negotiis que inter alia
industria ac ingenioso consilio et opera vestris finem optimum
habuerunt nobis utilem ostendistis et quam in dicto filio nostra et
ejus utili erudicione custodia et doctrina speramus utile et
proficuum afferre annuente Altissimo incrementum mentis nostre aciem
dirigentes: vos dictum nobilem in alumpnum et educatorem dicti
infantis et ducis eligimus constituimus decernimus et etiam
ordinamus. Statuentes et decernentes hujus instrumenti publici serie
et etiam ordinantes quod idem infans et dux apud vos et sub
vestri solerti custodia atque cum felici usquequo idem infans et
dux etatis sue quintum decimum annum compleverit
custodiatur alatur et nutriatur: ita videlicet quod viventibus nobis
et illustri regina predicta genitrice infantis
et ducis jamdicti vel eadem regina ab hac luce substracta
superviventibus nobis ante tamen quam aliam uxorem ducamus in
utroque istorum casuum idem infans et dux alatur et nutriatur
et moretur in villa civitate vel loco in quo nos duxerimus
ordinandum. Nobis autem de medio sublatis supervivente nobis regina
prefata infans idem et dux alatur nutriatur et moretur in illa
civitate vel loco in quo ipsa regina tenens tamen viduitatem et in
regnis et terris nostris tunc habitans duxerit ordinandum. Nobis vero
et dicta regina rebus humanis exemptis vel dicta regina dumtaxat
nobis aliam uxorem ducentibus in utroque istorum casuum infans idem
et dux alatur nutriatur et moretur in illa civitate vel loco quo vos
dictus nobilis alumpnus et educator infanti et ducis ejusdem
provideretis ordinandum. Nobis autem et dicta regina et vobis dicto
nobili ab hoc seculo transmigratis post decessum nostri et dicte
regina et vestri nobilis antefati duo nobiles seu milites aut
generosi vicarie Gerunde et Bisulduni eligendi
per nobiles milites et generosos ipsius vicarie aut majorem
partem ipsorum et duo cives civitatis Gerunde eligendi
per universitatem civitatis ejusdem aut majorem partem ipsius et duo
etiam nobiles seu milites aut generosi vicarie Bagiarum
Berge et Berguitani eligendi per nobiles milites et
generosos ejusdem vicarie vel majorem ipsorum partem et duo cives
civitatis Minorise per ipsius civitatis universitatem aut
ipsius majorem partem eligendi necnon etiam duo nobiles seu milites
aut generosi vicarie Ausonie Vici Rivipulli
et Rivipullensis Campirotundi et de Regali
eligendi per nobiles milites et generosos ejusdem vicarie vel majorem
ipsorum partem et duo cives civitatis Vici per ipsius
civitatis universitatem vel ejus majorem partem eligendi: omnes
predicti duodecim sicut premittitur electi seu eligendi vel major
pars eorum omnibus vero ad hec vocatis possint disponere et ordinare
de persona seu personis et loco seu locis apud quam vel quas seu in
quo dictus infans et dux alatur nutriatur et moretur usquequo dictam
etatem quindecim annorum compleverit ut est dictum. Intendimus
tamen quod si vos dictus nobilis nobis predecederetis possimus
constituere dicto infanti in alumpnum et educatorem illam personam de
qua nobis visum fuerit expedire. Statuimus insuper concedimus
decernimus ordinamus et volumus quod in casu in quo nos et dicta
regina predecederemus ipso infanti et duci vel dicta regina dumtaxat
nobis aliam uxorem ducentibus confestim in utroque istorum casuum
absque aliqua tarditate seu mora vos dictus nobilis vel alius seu
alii eligendus seu eligendi per nos aut duodecim supradictos vel
majorem partem ipsorum percipiatis et percipere possitis vestra
auctoritate propria per vos vel ipsos illos quos vos seu ipse
eligendus seu eligendi inde constitueritis pro provisione dicti
infantis et familie sue omnes redditus proventus et jura ducatus
predicti et etiam quod illo casu dictus ducatus cum omnibus suis
juribus sit sub vestri seu dicti aut dictorum electi seu electorum
administratione et regimine pleno jure: sic videlicet quod vos aut
electus seu electi predicti teneatis pro dicto infante et duce
potenter ducatum predictum administracionem et regimen ejusdem et in
eo et in quibuscumque etiam vicariis
bajuliis procurationibus civitatibus villis et locis quibuscumque
ponatis et ponere possitis pro vestro et dicti electi seu electorum
libito voluntatis procuratores vicarios bajulos
collectores reddituum et peytarum seu exaccionum
judeorum et aliorum quorumcumque et alios officiales judices
seu comissarios statuere seu etiam ordinare et destituere seu
exerceri facere per vos seu dictum electum seu electos et officiales
quos vos aut ipse seu ipsi eligeritis merum et mixtum imperium et
omnem aliam jurisdiccionem altam et baxiam paces et
treugas et cognicionem earum ac recipere et recipi facere
potestates honorum et castrorum que infra dictum
ducatum pro dicto infante et duce tenentur seu
tenebuntur et homagia etiam et sacramenta fidelitatis a
baronibus mililibus civibus et burgensibus
et hominibus villarum et locorum et quibuscumque
aliis personis que ratione naturalitalis vel feudorum dicto
infanti et duci teneantur facere et prestare: necnon etiam
omnes alias regalias et jura dicti ducatus vel ad ipsum ducatum
quavis causa pertinentia et que dictus infans et dux si major
esset per se facere et exercere posset possitis possit aut possint
libere exercere et que etiam nos poteramus ante donacionem dicto duci
per nos factam etiamsi essent majora et excellenciora superius
nominatis. Et pro majori premissorum securitate sanccimus statuimus
et ordinamus et volumus quod comites vicecomites
comitores barones vervessores milites et
generosi cives burgenses et homines villarum et locorum dicti ducatus
nunc de presenti faciant et prestent et prestare teneantur vobis aut
alii seu aliis quos nos ut princeps pater et legitimus
administrator dicti infantis et ducis statuendum seu
statuendos in actores et procuratores dicti ducis duxerimus
aut jam statuimus seu ordinavimus ipsius infantis et ducis nomine
recipienti seu recipientibus homagium et fidelitatis juramentum
quorum virtute et religione per firmam et sollempnem stipulationem
promittant quod omnia predicta et infrascripta attendent et
complebunt et quod etiam juvabunt toto eorum posse quod premissa et
subscripta omnia prout superius et inferius scripta sunt omnino et
inconcusse serventur attendantur compleantur
exequantur et ad
effectum deducantur et contra ea non facient nec venient nec aliquem
contrafacere vel venire permittent palam vel oculte de facto vel
consilio seu quovis alio ingenio sive arte et quod vobis seu electo
aut electis predictis per nos aut dictos duodecim vel ipsorum majorem
partem ut predicitur suo casu nomine et vice dicti infantis et ducis
et ipsi etiam infanti et duci erunt boni fideles et legales ipsumque
infantem et ducem et vos dictum nobilem seu electum aut electos
predictos defendent contra omnem hominem mundi: et nichilominus quod
vos aut electum seu electos predictos in tenendo tute personam dicti
infantis et ducis et regendo bene et libere per vos vel dictum
electum seu electos et alios quos vos aut ipse vel ipsi suo casu
volueritis dictum ducatum pro toto eorum posse adjuvabunt et nullum
impedimentum per se vel interpositam personam palam vel oculte de
facto vel cum consilio aut quovis alio ingenio sive arte apponent seu
prestabunt aut apponi seu prestari facient per quoscumque.
Injungentes cum hoc publico instrumento publico vicem epistole in se
gerenti comitibus vicecomitibus comitoribus baronibus militibus
civibus burgensibus et aliis supradictis quod vobis dicto nobili seu
dictis procuratori seu procuratoribus sacramentum et homagium faciant
antedicta sub forma proxime superius expressata: quoniam nos cum
presenti omnes et singulos comites vicecomites comitores barones
vervessores milites cives burgenses et alios predictos absolvimus ab
omni homagio dominio et fidelitate quibus nobis astricti sunt pro
predictis vel modo aliquo obligati. Et ut predicta majori gaudeant
firmitate tactis per nos sacrosanctis quatuor evangeliis juramus per
Deum et dicta sancta quatuor evangelia et ipsius virtute juramenti
promittimus vobis dicto nobili presenti et recipienti et notario
subscripto tanquam publico persone hec a vobis dicti infantis ac
electi seu electorum aliorum quorum interest intererit aut interesse
poterit et potest in futurum nomine stipulanti et recipienti quod non
mutabimus nec mutare possimus inter vivos aut in nostra ultima
voluntate quovis modo quominus vos dictus nobilis aut electus seu
electi predicti regimen persone dicti infantis et ducis et
etiam dicti ducatus in dicto casu habeatis et libere habere et
exercere possitis aut possint per vos vel ipsum aut ipsos vel alios
ut superius dictum est: sic videlicet quod per ordinacionem seu
dacionem tutoris vel cujusvis alterius ordinacionis seu
administracionis quovis nomine possit seu valeat nuncupari per nos
dicto infanti et duci jamdicti vel imposterum dandi inter vivos vel
alia ultima voluntate sub quacumque verborum forma ipsa dacio
processerit semper sit et intelligatur esse exclusa ab ipsa dacione
potestas regendi personam dicti infantis et ducis et ducatum in dicto
casu vobis dicto nobili vel alii electo seu electis superius atributa
quibuscumque verbis derogatoriis etiam de hiis expressam mencionem
facientibus in ipsa dacione appositis vel apponendis obsistentibus
nullo modo: in tantum quod vos aut alius in dicto casu ut superius
continetur electus seu electi dicta dacione aut quavis alia
ordinatione per nos facta vel fienda
minime obsistente possitis regimen persone dicti infantis et dicti
etiam ducatus in dicto casu libere exercere et vobis aut alii seu
aliis ut predicitur electo seu electis tutor datus vel dandus nullam
possit facere inhibitionem monicionem vel mandatum super non utendo
libere infantis et ducis ac ducatus jamdictorum regimine sepefato nec
etiam idem tutor pro aliquo crimine seu aliqua accione vel ratione
possit citare vel quemvis alium processum facere contra vos dictum
nobilem aut alium seu alios in dicto casu electum seu electos:
quoniam nos nunc ut ex tunc eximimus prorsus vos dictum nobilem et
alium seu alios ut dictum est electum seu electos a jurisdiccione
districtu et quavis superioritate tutoris dati vel dandi jamdicti. Et
de predictis omnibus de certa sciencia et consulte legem facimus
hujus serie specialem quam dicti juramenti virtute promittimus et
firmam et solemnem stipulationem hic appositam in posse dicti
infrascripti notarii nunquam revocare nec contra eam aliquas
provisiones facere quovis modo. Quinimo tollentes quascumque leges
et jura comunia municipalia et alia et quoscumque
deffectus qui et que predictis in totum vel in partem possent
quomodolibet obviare dicti juramenti vigore promittimus vobis dicto
nobili et dicto notario stipulanti ut supra predicta omnia et
singula tenere firmiter et observare et teneri et observari
facere et contra ipsa vel eorum singula non facere vel venire per nos
vel interpositam personam quavis ratione jure seu causa sub bonorum
nostrorum omnium ypotheca. Ad hec nos Alionora Dei gratia regina
Aragonum Valencie Majorice Sardinie et Corsice comitissaque
Barchinone Rossilionis et Ceritanie antedicta vestri dilecti
nobilis serenitate et matura circunspeccione prospectis habentes
gratam multipliciter et acceptam ordinationem regiam antedictam ac de
certa sciencia et consulte eidem adherentes in quantum in nobis est
pro predictis dicto domino regi viro et domino nostro carissimo
presenti gratiarum referimus et non immerito acciones necnon omnibus
et singulis per eundem dominum regem constitutis decretis ordinatis
et concessis consentimus et ea omnia et singula tanquam rite juste et
utiliter facta firmamus laudamus et approbamus:.
Et pro ipsorum meliore observatione juramus per Deum et hec sancta
quatuor evangelia manibus nostris corporaliter tacta et dicti
juramenti virtute promittimus vobis dicto nobili presenti et dicto
notario dicti carissimi filii nostri infantis
et ducis et dicti seu dictorum electi seu electorum et aliorum
quorum potest seu poterit interesse nomine recipienti quod per nos
seu alium circa regimen persone dicti infantis et ducis et ducatus
predicti vobis dicto nobili et suo casu electo seu electis predictis
per nos vel dictos duodecim vel eorum majorem partem ut predicitur
comissum non prestabimus seu apponemus aut prestari seu apponi
faciemus seu permittemus impedimentum seu obstaculum aliquod per nos
seu alium palam vel occulte de facto vel consilio aut quovis alio
ingenio aut aliqua ratione vel occasione aut jure aliquo sive causa
etiamsi nos ejusdem infantis et ducis contingerit esse nutricem. Ego
vero Bernardus de Capraria supradictus quamvis ad tantum
portandum onus et honorem me insuficientem reputem et indignum tamen
volendo vestri dicti domini regis et vestri dicte domine
regine precibus imo verius jussionibus et mandatis expressis
in omnibus obedire ac specialiter annuere in hac parte spiritus
virtute resumpta in illo qui assurgit in occursum timentium et
implorantium humiliter nomen suum quique clementer in semitis suis
gressus hominis perficit fingo ancoram spei mee et huic tanto oneri
imbeciles humeros humiliter submittendo de presenti regimen
persone dicti domini infantis et ducis et dicti etiam ducatus
in casibus superius et sepius declaratis recipio ac firma et solemni
stipulatione promitto vobis dicto domino regi presenti et
principi patri et legitimo administratori domini
infantis et ducis predicti et notario supra et infrascripto
tanquam publice persone ipsius domini infantis nomine
stipulanti et recipienti et tactis per me corporaliter sacrosanctis
quatuor evangeliis juro et homagium facio vobis dicto domino regi
ore et manibus comendatum quod circa regimen persone dicti infantis
et ducis ac ducatus jamdicti me habebo legaliter atque
bene et quod nunquam scienter ero in consilio vel auxilio vel in
facto quod dictus dominus infans et dux amitat vitam vel
membrum aliquod vel quod recipiat in persona aliquam lesionem vel
injuriam vel contumeliam vel quod idem dominus infans et dux
amitat aliquem honorem quem nunc habet vel in antea possidebit: et si
sciero vel audiero de aliquo qui velit aliquid istorum contra dictum
dominum infantem et ducem facere pro posse ut non fiat
impedimentum prestabo et si impedimentum prestare nequivero dicto
domino infanti et duci quam scito potero nunciabo et contra
eum ut potero dicto domino infanti et duci auxilium prestabo. Et si
contigerit cetera aliqua que dictus dominus infans et dux
habet vel habebit injuste vel fortuitu casu amittere ea recuperare
juvabo et recuperata omni tempore juvabo retinere. Et si scivero
ipsum dominum infantem et ducem velle juste etiam offendere aliquem
et inde generaliter vel specialiter fuero requisitus meum sicut
potero prestabo auxilium. Et si aliquid michi de secreto
manifestaverit idem dominus infans et dux illud sine sui licencia
nemini pandam vel quod pandatur faciam. Et si consilium michi super
aliquo pacto postulaverit illud eidem dabo consilium quod michi
videbitur magis expedire eidem et nunquam ex mea persona aliquid
faciam scienter quod ad suam injuriam vel contumeliam possit
quomodolibet pertinere. Nos etiam rex predictus presentis
tenore sanccimus decernimus et etiam ordinamus quod idem homagium et
fidelitatis sacramentum faciat seu faciant et facere teneatur sen
teneantur ille vel illi qui per nos aut dictos duodecim vel eorum
majorem partem in casu jamdicto electus seu electi fuerit seu fuerint
ad regimen persone dicti infantis et ducis ac ducatus predicti illis
videlicet persone seu personis que per eosdem duodecim vel eorum
majorem partem electa fuerit seu electe. In quorum testimonium nos
rex predictus nostre majestatis sigillo et nos
regina predicta sigillo nostro hoc instrumentum
publicum jussimus in pendenti muniri. Quod est actum et datum
in castro Perpiniani die vicesima prima januarii anno a
nativitate Domini millessimo CCCL primo. – Vidit Jaspertus. – Sig+num
Petri Dei gratia etc. qui predicta firmamus convalidamus laudamus et
juramus et ex nostre regie potestatis plenitudine
eisdem nostram regiam prestamus auctoritatem pariter et
decretum. – Sig+num Alionore Dei gratie regine Aragonum
etc. que predicta firmamus laudamus approbamus concedimus et juramus.
– Sig+num Bernardi de Capraria predicti qui hec laudo firmo
concedo et juro et homagium facio. – Testes hujus rei sunt nobilis
Petrus de Fenolleto vicecomes de Caneto et de Insula
Berengarius de Apilia et Matheus Mercerii majordomus
dicte domine regine milites Jacobus de Faro Berengarius
de Codinachs magister racionalis et Jaspertus de Tregurano
consiliarii dicti domini regis. – Sig+num Mathei Adriani
dicti domini regis scriptoris secretarii et regia
auctoritate notarii publici per totam terram et dominacionem ejusdem
qui predictis interfuit et hec scribi fecit et clausit. – Dominus rex
mandavit Matheo Adriani.
