Dicsionari chapurriau – castellá, A

Carlos Rallo Badet, Calaceite, Calaseit, aragonés, catalanista, cachirulo

La A, com díe Eugenio


a cascarrulles, a costes, ancostes, a la esquena, a costelles,a cuestas
a la volta // a la vegada / volta, voltes, barrang de les voltes a Beseita la vez / vuelta, vueltas
a palpó // a paupons, paupontesa tientas  
ab, amb catalá modern. En chapurriau: ENcon
ababol, ruella, roella, ruelles, roellesamapola, amapolas
abadejo, abadejos – lo abadejo va callá (bacallá) y no va di res mesabadejo, bacalao
abadía, abadíes, abad, abadesaabadía
abadiat (terreno de la abadía)abadiado
abáis, a baix, abaixabajo
abaixá, baixábajar
abalansáben (se) – en cambi, a balansades es aná de costat a costat, per ejemple cuan vas gatabalanzaban (se)
abalot (alborot)alboroto
abalotá, abalotásalborotar, alborotarse
abalotadores, abalotadósalborotador, alborotadora
abalotat, abalotats, abalotada, abalotadesalborotado, alborotada
abalotéualborotéis
aball (cap)abajo, hacia abajo
abán – abán y crits !adelante (y gritos)
abanderatabanderado
abandonáabandonar
abandonabeabarca, calzado suela de goma
abandonabe, abandonáeabandonaba
abandonadesabandonadas
abandonálabandonarlo
abandonatabandonado
abandonats, abandonadesabandonados, abandonadas
abandoneabandona
abandonémabandonemos
abandonoabandono
abáns, avans, avánsantes
abansá, avansáavanzar
abansada, avansadaavanzada
abansahí VS después demáantes de ayer VS pasado mañana
abánse, avánseavanza, avance
abaratá, baixá lo preuabaratar, bajar el precio
abarca, albarca, abarques, albarquesabarca, calzado con suela de goma
abarcála, abarcálabarcarla, abarcarlo
abatiménabatimiento
abatix (abatí, abatíx)abate (abatir)
abatollá, pegá en una batolla a les llegums, olives, ameles, anous, etcvarear con una batolla
abátre, abatre, tira an terra, fé caure, tombáabatir
abatussá, esbatussápegar, golpear
abatut, abatuda, abatuts, abatudesabatido, abatida
abaubádamen, de baubobobamente
abella, abellesabeja, abejas
abellá, abellás – A Beseit lo de rampí, Garsía, etcabejar, abejares, donde se tienen las colmenas para hacer miel
abellé, lo que cuide abelles per a fé mel

abellé, lo que cuide abelles per a fé mel, chapurriau
mel de Francisco Berge de Valderrobres

 

apicultor
abellerol, abellerols, merops apiaster

abellerol, abellerols, abejarruco, abejarrucos, merops apiaster

 

abejarruco, abejarrucos. El abejaruco europeo o abejaruco común (Merops apiaster) es una especie de ave coraciforme de la familia Meropidae que vive en Eurasia y África.
abentá – aventá lo carro pel pedregal – aviá, tirá

abentá , aventá lo carro pel pedregal (aviá, tirá)

 

aventar, aviar, tirar

Manolo Escobar ya ha trobat lo carro que li van robá

 

abeurá, abeurás – abeuro, abeures, abeure, abeurém o abeurám, abeuréu o abeuráu, abéuren, cuan se abeurabe un macho, se li díe poma, po-ma y atres coses segóns lo puesto per a marcáli lo ritmo y que no beguere massaabrevar, abrevarse
abeuradó, abeuradósabrevadero, abrevaderos
abeuráls (als machos), abeuráles (a les mules)abrevarlos, abrevarlas
abeurásabrazos
ablaníeablandaba, golpeaba
ablanílaablandarla, golpearla
ablanítabren
abocá – abocá les ameles del cabás al sac, ensacá

abocá – abocá les ameles del cabás al sac, ensacá

 

verter, vaciar un recipiente en otro, ensacar
abocoabres
abofetejo, abufetejo, abufetecho, abofetecho (bufetada)

abofetejo, abufetejo, abufetecho, abofetecho (bufetada)

 

abofeteo (bofetada, bofetón)
abogatabrevadero
abogat, abogats, abogada, abogades – Vols vore al abogat ? Quin abogat ? Lo que porto aquí penjat !abogado, abogados, abogada, abogadas – Quieres ver al abogado ? Qué abogado ? El que llevo aquí colgado !
abogotzángano
abogot , zánganoabrevarlos
aboñá, fé un boñ al coche

aboñá, fé un boñ al coche, aboñat, que té un boñ

 

abollar, bollo, bulto en un coche producido por un golpe –
https://m.forocoches.com/foro/showthread.php?t=4647040

Me cago en la puta madre de los que no saben aparcar ni salir sin dar a los demás. Es que es casi seguro que fue al salir hay que ser subnormal para darle al de al lado saliendo de frente flipante. 


Tampoco puedo saber quien fue para soltarle dos ostias a menos que me ponga de noche a buscar coche por coche a ver quien ha sido.
aboñat, que té un boñabultado
abonoabrir, abierto, abierta
abono, abonosabono, abonos
aboque (abocá)vierte
abordáen o abordabenabrirse de piernas, despatarrarse
abordála, abordálabordarla, abordarlo, abordarle
aborto, abortosabrírsele
abotonáe o abotonabe (botó)abotonaba
abrás, abrassosabrazo, abrazos
abrasá (brasa, brases)abrasar, brasa, brasas
abrasá (foc, brasa), abrasat, abrasada, chamuscá, chamuscat, chamuscada (vore torrá)abrasar
abrasadó, abrasadora, abrasadós, abrasadoresabrasador
abrassáabubilla
abrassá – de bras, brás, abrásabrazar
abrassá (foc)abuelitas, viejitas
abrassabaabrazaba
abrassabeabrazaba
abrassálabrazarlo, abrazarle
abrassálaabrazarla
abrassámabrazarme
abrássam !abrázame !
abrassán (g)abrazando
abrassánlaabrazándola
abrassánloabrazándolo
abrassáreabrazara o abrazase
abrassaréabrazaré
abrassatabrazado
abrassátosabrazaros
abrassatsabrazados
abrasseabraza
abrassenabrazan
abrassenabrazan
abrassoabrazo (yo)
abrassosabrazos
abrassos – que tú abrassos, abrássosAbrazos – que tú abraces
ábre, álbre, árbre, ábre vell y trasplantat, antes mort que arrailatÁrbol – árbol viejo y trasplantado, antes muerto que arraigado
abrecoc , abrecoqué, albercoc, albercoqué, abrecocs, albercocs, albercoqués, abrecoqués , albergealbaricoque, albaricoques, albaricoquero – Prunus armeniaca, llamado comúnmente damasco, albaricoque, albergero o chabacano, es un árbol frutal originario de China (donde fue hallada la variedad originaria silvestre), Turquía, Irán, Armenia, Azerbaiyán y Siria.
https://es.wikipedia.org/wiki/Prunus_armeniaca
abrecoqué, albercoqué

albaricoquero (árbol)
abret, abretsarbolito, arbolitos
abreviatabreviado
abreviaturaabreviatura
abrigadets, abrigadetesabrigaditos, abrigaditas
abrigat, abrigadaabrigado, abrigada
abrillantadóabrillantador
abrillantenabrillantan
absóldrelabsolverlo
absóldrelsabsolverlos
absolt, absoltaabsuelto, absuelta
absolusió, absolusiónsabsolución, absoluciones
absolut, absoluta, absoluts, absolutesabsoluto, absoluta
absolutaménabsolutamente
abstémia, abstémio (com mon cusí Artemio), abstémios, abstémiesabstemio, abstemia
abstenénme, abstenínmeabsteniéndome
abstíndre, abstíndresabstenerse, abstenir
absting (me)yo me abstengo
abstracsióabstracción
abstracte, abstracta, abstractesabstracto, abstractos, abstracta, abstractas
abstraíeabstraía
absurd, absurtabsurdo
absurdaabsurda
abultáe o abultabeabultaba
abultatabultado
abundabe, abundáeabundaba
abundáen o abundabenabundaban
abundánabundante, abundando
abundáns, abundantesabundantes
abundánsiaabundancia
abundantíssimabundantísimo
abundantíssimaabundantísima
abundenabundan
aburrí, aburrís (v)aburrir, aburrirse
aburríaaburría
aburríeaburría (él)
aburriménaburrimiento
aburriren o aburriguérenaburrieran
aburriríenaburrirían
aburrisque, aburrixqueaburra
aburrísses, aburríxesaburres
aburrit, aburridaaburrido, aburrida
aburríu – vatros tos aburríu – aixó ña per a aburríu pa tota la vidaaburrís, aburrirlo
aburrixcoaburro
abusáacequia
abusáe, abusabeabusaba
abusáen, abusabenabusaban
abusat, abusadaabusado, abusada
abusius, abusivesabusivo, abusiva
abussón, abussóns, abussona, abussonesabusón, abusones
acabá, acabo, acabes, acabe, acabém, acabéu, acáben, – acabat, acabadaacabar
acababaacababa
acababe (ell, ella)acababa (él)
acabábemacabábamos
acabada, acabatacabado, acabada
acabadesacabadas
acabáe o acababeacababa (él)
acabáen o acababenacababan
acabán (g)acabando
acabaré, acabarás, acabará, acabarém, acabaréu, acabarán, futuro del verbo acabá, acabásacabar, futuro
acabarémacabaremos
acabárenacabaran o acabasen
acabaría, acabaríes, acabaríe, acabaríem, acabaríeu, acabaríen (condissional verbo acabá o acabás)acabaría
acabásacabarse
acabat, acabada, acabats, acabadesacabado, acabada
acabém, acabámacabamos
acabósse (lo)el acabose (el se acabó)
acachá, acachás – yo me acacho, acaches, acache, acachém o acachám, acachéu o acacháu, acáchen – cacho, cachet, cachotet, cacheta, cacha, cachotetaagacharse, agachar
acachadets, acachadetesagachaditos, agachaditas
acacháen o acachabenagachaban
acachats, acachades, acachat, acachadaagachados, agachadas
académiques, académicacadémico, académicos
acalentát, acalentatacalentado
acaloradaménacaloradamente
acaloránseacalorándose
acalorat, acaloradaacalorado, acalorada
acampáacampar
acampaben o acampáenacampaban
acampás una cría, un chiquet ressién naixcut, – A Beseit, un chiquet va náixe mol arguelladet y minudet y son pare va di, no acampará, fotéulo al riu. Después de va fé mol gros y majo. No diré quí es, pero a la casa ña un 1900 grabat a la pedra, lo añ de naiximén de mon yayo Tomás.sobrevivir una cría recién nacida. En Beceite un niño nació muy pequeño y “arguellau”, su padre dijo “no acampará”, tiradlo al río, pero después se hizo muy gordo y majo. No diré quién es, pero en la casa hay un 1900 grabado en la piedra, el año de nacimiento de mi abuelo Tomás.
acantalejá, acantalechá (cantal) – lapidá, codolejáapedrear, lapidar
acantilat, acantilats, no ne tením cap al terreno chapurriau.acantilado
acarissiáacariciar
acarissiá – acaríssio, acaríssies, acaríssie, acarissiém, acarissiéu, acaríssien – acarissiaría – acarissiára – acarissiaré – acarissiat, acarissiada – caríssies, caríssiaacariciar
acarissiábenacariciaban
acarissiadós, acarissiadoresacariciadores, acariciadoras
acarissiáe, acarissiabeacariciaba
acarissiál, acarissiálaacariciarlo, acariciarla
acarissián (g)acariciando
acaríssieacaricia
acaríssios (que tú)acaricies
acás – si acás – auncásacaso, si acaso
acassá (perseguí) – yo te acasso, tú me acasses, ell mos acasse, acassém o acassám, acasséu o acassáu, acássen – acassámos – acassat, acassada – acassaría – si yo te acassára – acassaré

acassá (perseguí) - yo te acasso, tú me acasses, ell mos acasse, acassém o acassám, acasséu o acassáu, acássen – acassámos – acassat, acassada – acassaría – si yo te acassára – acassaré

 

perseguir
acassadós, acassadoresperseguidores, perseguidoras
acassámosperseguirnos
acassán (g)persiguiendo
acassánmepersiguiéndome
acassat, acassadaperseguido
acassáts, acassats, acassadesperseguidos, perseguidas
acatánse (acatá), acatánsendándose cuenta
acataríese daría cuenta
acataríense darían cuenta
acataríeuos daríais cuenta
acatássen (v)darse cuenta
acatat – men hay acatat de que lo coche pert oliMe he dado cuenta de que el coche pierde aceite
acento, acentos al parlá una llengua, acento de una paraula (tilde, tildes es la forma gráfica del acento)acento, acentos, tilde, tildes
ací, açí , aquí, astí (Litera y mes amún)aquí
aclamáe o aclamabeaclamaba
aclamán (g)aclamando
aclaperáen o aclaperaben – de clapé (mún)amontonaban
aclarí , aclarís, despejás (lo cap) – yo me aclarixco o aclarixgo, aclaríxes, aclaríx, aclarím , aclaríu, aclaríxen – si aclarigueres los préssecs te se faríen mes majos, grossos – aclariría – aclarit, aclarida



aclarar, aclararse, despejar, despejarse
aclariguéuaclaréis
aclarínseaclarándose
aclariráaclarará
aclarisque (ell, ella)aclare
aclaríuaclaráis
aclaríx – se aclaríx lo sel – ell no se aclaríxaclara – se despeja el cielo – él no se aclara
aclarixcoacreditativo, acreditativos
aclarixcoaclaro
aclocada (gallina ponedora), acllocada, aclocat, acllocat, allocada – vore nialgallina clueca, preparada para poner huevos
aclofat, aclofats, aclofada, aclofades (al sofá)tumbado en el sofá
acollonán, acollonánsacojonante, acojonantes
acollonat, acollonit, acollonada (ella), acollonida (ella)acojonado, acojonada
acometénloacometiéndole
acométreacometer
acometut, acometudaacometido, acometida
acomodadesacomodadas
acomodánlaacomodándola
acomodassió, acomodoacomodación, acomodo
acomodats, acomodadesacomodados, acomodadas
acomódon (ells, elles)acomoden
acompañáacompañar
acompañabeacompañaba
acompañabenacompañaban
acompañadaacompañat
acompañada, acompañadesacompañada, acompañadas
acompañáe o acompañabeacompañaba
acompañálacompañarlo
acompáñal !acompáñale ! acompáñalo
acompañálaacompañarla
acompañálesacompañarlas
acompañámacompañarme
acompañaménacompañamiento
acompañán (g) + lo que acompañe – acompañánsacompañante, acompañante, acompañando
acompañánlaacompañándola
acompañánlesacompañándolas
acompañánloacompañándolo
acompañánlosacompañándolos
acompañánsacompañantes
acompañánsacompañantes
acompañáremacompañáramos
acompañarémacompañaremos
acompañaréuacompañaréis
acompañaríeacompañaría
acompañaríenacompañarían
acompañatacompañado
acompañátosacompañaros
acompañats, acompañadesacompañados, acompañadas
acompañeacompañaba
acompañoacompaño
acomparán (g) comparáncomparando
acompassadaacompasada
acompassatacompasado
acondissionadaacondicionada
acondissionatacondicionado
aconsejableadmitían
aconsellá, doná consell, consells – aconsello, aconselles, aconselle, aconsellém o aconsellám, aconselléu o aconselláu, aconséllen – aconsellaría – aconsellára – aconsellat, aconsellada – aconsellaréaconsejar
aconselladaaconsejada
aconselláe o aconsellabeaconsejaba
aconsellaráaconsejará
aconsellásaconsejarse
aconsellataconsejado
aconselleaconseja
aconselloaconsejo
acontentat , acontentada – fart de minjáacontentado, acontentada – harto, haíto
acontessiménsacontecimientos
aconvido (tos) – convidoconvido (os)
acoquinaben – acoquiná, acobardá, intimidá, assustá, amilaná, amedrentá, atemorisá, acogotá, achicáacoquinar – acoquinaban – acobardar, intimidar, asustar, amilanar, amedrentar, atemorizar, acogotar, achicar – achantar – achantarse – achicarse – acobardarse – acogotar – acojonar – acollonar – arredrar – arredrarse – atemorizar – atemorizarse – aterrar – descorazonar – descorazonarse
acorassada (Brunete, barco), acorassat, que té corassaacorazada, acorazado Brunete
acordá, acordo, acordes, acorde, acordém, acordéu, acórden – acordat, acordada – enrecordá, enrecordássen, yo men enrecordo, tú ten enrecordes, etcacordar
acordalá, ficá una corda a la curdiolaacordalar, poner una cuerda en la polea
acordatacordado
acorde, acordes – estic de acuerdo – estic d´acord – acordá – acordat, acordadaacorde
acorpórea, forma sense cosacorpórea, forma sin cuerpo
acossánmeacosándome
acostumá (acostumbrá) – (me) acostumbro, acostumbres, acostumbre, acostumbrém o acostumbrám, acostumbréu o acostumbráu, acostúmbren – acostumbrán (g) – acostumbrara, acostumbrares, acostumbrare, acostumbrárem, acostumbráreu, acostumbráren – costúm, costúmsacostumbrar
acostúmbrá (que yo me)que yo me acostumbre
acostumbrabeacostumbraba
acostumbradesacostumbradas
acostumbráen o acostumbrabenacostumbraban
acostumbrálaacostumbrarla
acostumbránacostumbrando
acostumbratacostumbrado
acostumbratsacostumbrados
acostumbreacostumbra
acostumbréuacostumbráis
acostumbron (ells se)acostumbren
acotat, acotats, en cotaacotado, con cota
acotolá – yo acotolo, acotoles, acotole, acotolám o acotolém, acotoláu o acotoléu, acotólen, ya u ham acotolat tot. – acotóla an este chiquet, que se quedo COTO (quieto), cotet.agotar – hacer que alguien se esté quieto – acotolar (RAE) – tr. Ar. Aniquilaracabar con algoespecialmente con los animales o frutos de la tierra.
acre, acres, medida de terrenoacre, acres
acreditáacreditar
acreditatacreditado
acreditatiu, acreditatius (sertificat de nivell mijà de valencià)acreditativo, acreditativos
acreditátosacreditaros
acsedíacceder
acsedíxaccede
  
acsés, acsésos, accesosacceso, accesos
acsidén, acsidénsaccidente, accidentes
acsidentalaccidental
acsió, acsións, acsioneta, acsionetesacción, acciones
acsiomo, ecce homo, persona mal farjada, bruta, dixat – Imache : ECCE HOMO de Borja, Saragossa

acsiomo, ecce homo, persona mal farjada, bruta, dixat, ECCE HOMO BORJA

 

ecce homo, persona mal vestida, dejada, https://www.heraldo.es/noticias/ocio-cultura/2018/02/06/el-eccehomo-borja-prepara-llegada-del-visitante-200-000-1223144-1361024.html
acsionáaccionar
acsionatsaccionados
acsionoacciono
acsiónsacciones
acte, actes (sala o salón de actes)acto, actos
actitut – eixa es la actitut ! actitutsactitud, actitudes
actiu, actius, activa, activesactivo, activa, activos, activas
actividatactividad
actó, actós, actriu, actrius, actrís, actrísesactor, actriz, actores, actrices
actuá, actúo, actúes, actúe, actuém o actuám, actuéu o actuáu, actúen – actuát, actuada, actuassió – actuaría – actuára – actuaré – per ejemple, fem riure (o no) a Valderrobres.actuar
actuabenactuaban
actuáe o actuabeactuaba
actual, actualsactual, actuales
actualisáactualizar
actualisán (g)actualizando
actualmén, avui en día, a día de avuiactualmente, hoy en día, a día de hoy
actuassióactuación
actuát (p)actuado
actúeactúa
actúoactúo
acudíacudir
acudíeacudía
acudíenacudían
acudiguéremacudiéramos
acudiguéreuacudiéseis, acudiérais
acudímacudimos
acudín (g)acudiendo
acudirémacudiremos
acudiren, acudiguérenacudieran, acudiesen
acudíssen, acudíxenacuden
acudit, acudida – en catalá acudit es chisteacudido, acudida – acudit en catalán, chiste
acudíxacude
acudixcoacudo
acudíxenacuden
acudixquenacudan
acuerdo , estar de acuerdo, acuerdosacuerdo, acuerdos
acullidóacogedor
acumuláe o acumulabeacumulaba
acumulánseacumulándose
acunál, acunálaacunarlo, acunarla
acurrucá – enroná a La Litera ? (ficá a un chiquet a la faldeta), acurrucás – me acurruco, acurruques, acurruque, acurruquém o acurrucám, acurruquéu o acurrucáu, acurrúquen – acurrucat, acurrucada, acurrucats, acurrucadesacurrucar
acurrucadet, acurrucadetaacurrucadito, acurrucadita
acurruquéuacurruquéis
acursá, acursás – fé algo mes curt – acurso, acurses, acurse, acursém o acursám, acurséu o acursáu, acúrsen – acursán (g) – acursat, acursada – acursaría, acursaríes, acursaríe, acursaríem, acursaríeu, acursaríenhacer corto, acortar
acusálacusarlo
acusánacusando
acusassióacusación
acusatacusado
acusém, acusámacusamos
achicá (aigua)achicar (agua)
achinollat, aginollat (vore ginoll)de rodillas
achopás, chopás, fótres chop, chopet, amerás, calás de aiguamojarse, calarse
achuda, ajudaayuda
achudaben, achudáen, ajudáen, ajudabenayudaban
achudáe o achudabeayudaban
achúdal – achudálAyúdale !
achudála, ajudálaayudarla
achúdala, ajúdala !ajúdala
achudáli, ajudáliayudarle
achudals, ajudalsayudarles
achúdamayúdame
achudám, ajudámayudarme
achúdamos ! ajúdamosayúdanos
achudámos, ajudámosayudarnos
achudán, ajudán (g)ayudando
achudánla, ajudánlaayudándola
achudánli, ajudánliayudándole
achudáns, ajudánsayudantes
achudantes, ajudantesayudantas
achudará, ajudaráayudará
achudarán, ajudaránayudarán
achudarás, ajudarásayudarás
achudaré, ajudaréayudaré
achudarém, ajudarémayudaremos
achudáres, ajudáres (que tú)ayudaras (que tú)
achudat, ajudatayudado
achude, ajude (ell)ayuda (él)
achudém, ajudémayudamos
achúden, ajúdenayudan
achúdes, ajudesayudas
achudo, ajudoayudo
achuní, chuní, juñí, ajuntá, juntáunir
achuntada, ajuntadajuntada
achuntaménajuntamén , casa de la vila, casa del consistori, consistorial, achuntaménsayuntamiento
achuntat, ajuntatajuntado
adaptáadaptar
adaptánlaadaptándola
adaptásadaptarse
adapteadapta
adecuadamenadecuadamente
adecuadesadecuadas
adecuassió, adecuasióadecuación
adecuat, adecuats, adecuada, adecuadesadecuado, adecuados, adecuada, adecuadas
adelán, adelánsadelanto, adelantos
adelantáadelantar
adelantabe, adelantáeadelantaba
adelantán (g)adelantando
adelantánmeadelantándome
adelantánseliadelantándosele
adelantáremadelantáramos
adelantarémadelantaremos
adelantaríeuadelantaríais
adelantatadelantado
adelantatsadelantados
ademán, ademáns, gesto, gestosademán, gesto
ademésademás
adentrá, se va – adentrásadentrar, adentrarse
adependráaprenderá
adepéndre, adepréng o adeprénc, adepréns, adeprén, adepreném, adeprenéu, adeprénen – adeprés, adepresa – adependría – si yo adeprenguéra – adependréaprender
adepéndrel – vols adepéndre chapurriau ? Natros tel amostrém, no es difíssil adepéndrel.aprenderlo
adepéndrelesaprenderlas
adepéndren (no podrás adepéndren may)aprender, no podrás aprender(lo) nunca
adepéndreuaprenderlo
adependría (yo)aprendería (yo)
adependríeaprendería (él)
adependríenaprenderían
adeprénaprende
adeprénenaprenden
adeprenénuaprendiéndolo
adeprengaprendo
adeprenga, cuan yo adeprenga física cuántica, los sapos criarán pel. cuando yo aprenda física cuántica, los sapos criarán pelo.
adeprenguereaprendiera, aprendiese
adeprenguesaprendas
adepreníeaprendía
adeprés, adepresaaprendido, aprendida
adepresesaprendidas
adés, ara fa pochace poco rato
adhesiu, adhesius, adhesiva, adhesivesadhesivo, adhesivos, adhesiva, adhesivas
adiós, adéuadiós
adissionaladicional
adiviná (ensertá), adivinás – si la enserto la endivino – adivino, adivines, adivine, adiviném o adivinám, adivinéu o adivináu, adivínen – adivinaría – adivinára – adivinaré – adivinat, adivinadaadivinar
adivinabeadivinaba
adivinán (g)adivinando
adivinánuadivinándolo
adjectiu, adjectius, adj.adjetivo, adjetivos
admétre (vore admití) – aixó no se pot admétre, admitíadmitir, esto no se puede admitir
administrá, administro, administres,administre, administrém o administrám, administréu o administráu, adminístren – administrat, administrada, administrassióAdministrar – ministro, ministra
administrabeadministraba
administradó, administradoraadministrador, administradora
administrassióadministración
admirá, admirásadmirar, admirarse
admirabeadmiraba
admiraben, admiráenadmiraban
admirablemenadmirablemente
admirassió, admirasió, admirassiónsadmiración, admiraciones
admirat, admirada, admirats, admiradesadmirado, admirada, admirados, admiradas
admití, admitixgo o admitixco, admitíxes, admitíx, admitím, admitíu, admitíxen – admitida, admitit, admisió – admitiría – admitiguera o admitíra – admitiréadmitir
admití, admitixgo, admitíxes, admitíx, admitím, admitíu, admitíxen – admitida, admitit, admisióadmitir
admitíeadmitía
admitíenadmitían
admitiguéreadmitiera, admitiese
admitiguérenadmitieran, admitiesen
admitímadmitimos
admitíren , admitiguérenadmitieran, admitiesen
admitísadmitirse
admititadmitido
admititsadmitidos
admitíu – admétre – aixó no podém admitíu – aixó no se pot admitíadmitirlo
admitíxadmite
admitixco o admitixgoadmito
admonissió , admonissións, avís, avísos, amonestassió, reproche, recriminassió, reprimenda, reconvensió, regañina, filípica, sermóadmoniciones, admonición, aviso, amonestación, reproche, recriminación, reprimenda, reconvención, regaño, regañina, filípica, sermón
adobá, ficá en adobo, salsa, aliño, condimén, espéssia, espéssies, conserva, salmueraadobar, poner en adobo, salsa, aliño, aderezo, condimento, especia, conserva, salazón
adobaréuadobaréis
adopsióadopción
adoptáadoptar
adoptán (g)adoptando
adoptat, adoptadaadoptado, adoptada
adoptoadopto
adorable, adorablesadorable, adorables
adoráladorarlo
adorassió (de los tres reys magos, y qué majos que eren)adoración (de los tres reyes magos, y qué majos que eran)
adorm (se, s´adorm)se duerme
adormí, adormís – yo me adórmigo, tú te adorms, adorm, adormím, adormíu, adórmen – adormiguéra – adormiría – adormit, adormida – adormiré – vore dormí, se conjugue igualdormirse
adormida, adormit, adormides, adormitsdormido, dormida, dormidos, dormidas
adormíen (se)se dormían
adórmigoduermo
adormigueredurmiera, durmiese
adormilat, adormilats, adormilada, adormilades, adormiscat, adormiscadaadormilado, adormilados, adormilada, adormiladas
adormímdormirme
adormitsdormidos
adormíx (se)se duerme
adornáadornar
adornabenadornaban
adornades, adornatsadornadas, adornados
adornadíssimaadornadísima
adornadíssimesadornadísimas
adornáladornarlo
adornánlesadornándolas
adornat, adornadaadornado, adornada
adornats, adornadesadornados, adornadas
adosada, adossada, una casa pegada a un atraadosada, una casa pegada a otra
adosats, adossats (chalets)adosado, adosados, chalets
adotsenat, adotsenats, adotsenada, adotsenades, vulgar, comú, corrén, trivial, ramplón, sáfio, mediocre, ordinari, chabacano, charro, plebeyoadocenado, vulgar, común, corriente, trivial, ramplón, zafio, mediocre, ordinario, chabacano, charro, plebeyo
adquirí, adquirixgo, adquirixes, adquiríx, adquirím, adquiríu, adquiríxen – adquissisió, adquirit, adquirida – adquiriría – adquiriguera – adquiriréadquirir
adquirit, adquiridaadquirido, adquirida
adquirixquenadquieran
adquissisióadquisición
adressá, adressás – ficá algo recte (al dret) – aná cap an algún puesto – adressat, adressada – agarrá una adressera, atajo, camí mes recteEnderezar, poner algo recto – dirigirse hacia – atajar, coger un atajo
adressálaenderezarla
adressánsedirigiéndose, enderezándose
adressera, adresseres, dressera, dresseres (atajo) – vore adressá – acursá lo camí agarrán una adresseraatajo, atajos
adulá, afalagá, lissonjeá, alabá, agassajá, loá, exaltá, camelá, requebrá, piropejá,
doná coba, fé la pilota,
adular, halagar, lisonjear, alabar, agasajar, loar, exaltar, camelar, incensar, embelecar, requebrar, piropear,
dar coba, hacer la pelota
 adulades, adulat, adulatsaduladas, adulados
adulteri, adúltero, adúltera – dos adults han cometut adulteri.adulterio, adúltero, adúltera
adulto, adulta, adultos (escola de adultos), adultesadulto, adulta, adultos (escuela de adultos), adultas
adverbio, adverbiosadverbio, adverbios
adversidatadversidad
advertánsia, adverténsia, advertimén, advertiméns, avís, observassió, consell, exhortassió, indicassió, insinuassió, sugerénsia, amenassa, admonissió, prevensió, informassió, opinió, apersibimén, sermón, aclarassió, nota, explicassió, prefassi, prólogoadvertencia, aviso, observación, consejo, exhortación, indicación, insinuación, sugerencia, amenaza, admonición, prevención, información, opinión, apercibimiento, sermón, aclaración, nota, explicación, prefacio, prólogo
advertí, advertixgo o advertixco, advertíxes, advertíx, advertím, advertíu, advertíxen – advertit, advertida, adverténsia – advertín – advertínliadvertir
advertiguereadvirtiera, advirtiese
advertit, advertidaadvertido, advertida
advertíuadvertirlo
aerossolaerosol
afabilidatafabilidad
afabilíssima, mol afableafabilísima
afableafable, cordial, amable, cortés, afectuoso, cariñoso, simpático, acogedor, tierno, dulce, sencillo, llano, franco, abordable, bondadoso, apacible, gracioso, ameno, gentil, amistoso, afectivo, cálido, benévolo, benigno, condescendiente, sociable, familiar, humano, expresivo, efusivo, jovial, campechano, urbano, atento, obsequioso
afablemenafablemente
afaenat, que té faena (atrafegat)afaenado, ocupado, con mucho trabajo
afaito, afeito (yo me)afeito
afalagamén, afalagaménshalagos
afalaguehalaga
afalagueshalagas
afamat, afamadaafamado, afamada
afán, afánsafán, afanes
afanéutos, afanáutosdaros prisa
afanós , afanosa, afanosos, afanoses, aufanós, aufanosaque tiene afán
afavorí – aixó te afavorix, – fé un favor an algú – afavoríe, afavoríen, afavoríl, afavorit, afavorida, afavorixenfavorecer
afectá, afecto, afectes, afecte, afectém o afectám, afectéu o afectáu, afécten – afecsió, afectat, afectadaafectar
afectadesafectadas
afectassióafectación
afecteafecto
afectiuafectivo
afectuós, afectuosaafectuoso, afectuosa
afectuosamenafectuosamente
afectuosesafectuosas
afectuossíssima, mol afectuosaafectuosísima
afechí, afegí afegixco, afegíxes, afegíx, afegím, afegíu, afegíxen afechíe afechirém afechís afechísquen afechit, afechidaañadir
afegixañade
afegixcoañado
afegixqueañada (él)
afegixquesañadas (tú)
afeitá – afeitás – rapá lo cap, rapás lo cap – afeitat, afeitada – yo me afeito, afeites, afeite, afeitém o afeitám, afeitéu o afeitáu, aféiten – afeitaría – afeitára – te afeitaré t´afaitaréafeitar, afeitarse
afeitámafeitarme
afeitán (g)afeitando
afeitat, afeitadaafeitado, afeitada
afeite – de afeitá cosmétic, maquillaje, potingue, pintura, crema, colorete, carmín, rimmel, polvos, tinteafeita – afeite : aderezo, adorno, embellecimiento, cosmético, maquillaje, potingue, pintura, crema, colorete, carmín, rimmel, polvos, tinte
afiladó, afiladora

afiladó, afiladora, afilador, moto, guzzi, antigua, blanco y negro

 

afilador, afiladora, la moto del afilador (o la bicicleta)
afiláe o afilabeafilaba
afiláe, afilabeafilaba
afilán (g)afilando
afilat, afiladaafilado, afilada
afinat, afinadaafinado, afinada
afinidat, afinidatsafinidad, afinidades
afirmá – afirmo, afirmes, afirme, afirmém o afirmám, afirméu o afirmáu, afírmen – afirmassió, afirmat, afirmada (firmá se conjugue igual)afirmar
afirmabeafirmaba
afirmabenafirmaban
afirmán (g)afirmando
afirmánliafirmándole
afirmassióafirmación
afirmatafirmado
afirmatiu, afirmatiusafirmativo, afirmativos
afirmeafirma
afissió, afissiónsafición, aficiones
afissioná, afissionásaficionar, aficionarse
afissionadaaficionada
afissionat, afissionatsaficionado, aficionados
afissiónsaficiones
aflamá, s’han aflamat les primentoneres (que fan primentóns) – de flama, massa caló – vore agostejá, agostá

aflamá, s'han aflamat les primentoneres (que fan primentóns) – de flama, massa caló – vore agostejá, agostá

 

se han quemado las pimentoneras (plantas que dan pimientos) – de llama, demasiado calor – ver agostejá : agostar
aflicsió, pena, pesá, doló, tristesa, congoja, amargura, cuita, dol, consternassió, tribulassió, abatimén, dessolassió, desconsol, dessesperassió, patimén, mortificassió, tormén, tortura, quebranto, agonía, ofec, cárrega, contrariedataflicción, pesar, pena, dolor, pesadumbre, tristeza, congoja, amargura, desazón, cuita, duelo, consternación, tribulación, abatimiento, desolación, desconsuelo, desesperación, sufrimiento, mortificación, tormento, tortura, quebranto, agonía, ahogo, sinsabor, carga, contrariedad
afligides, afligida, afligit, afligits, vore aflicsióafligido, afligida, afligidos, afligidas
afligíxen (se), se apenenafligen, apenan
aflorá – aflorat, aflorada (a la superfíssie)aflorar – a la superficie
afluén , afluéns (riu)afluente, afluentes (río)
afluénsia (de gen)afluencia (de gente)
afluixá, afluixásaflojar, aflojarse
afluixabe, afluixáeaflojaba
afoná, afonás – yo me afono, afones, afone, afoném o afonám, afonéu o afonáu, afónen – afonat, afonada – anássen cap al fondo – afonaría – afonára – afonaré – ya díe mon rebisyayo que lo Titanic s´afonaríe

afoná, afonás – yo me afono, afones, afone, afoném o afonám, afonéu o afonáu, afónen – afonat, afonada – fondo – afonaría – afonára – afonaré - ya díe mon rebisyayo que lo Titanic s´afonaríe

 

hundir, hundirse, irse al fondo
afonaben (se)hundían (se)
afonán (g)hundiendo
afonarehundiera, hundiese
afonaríenhundirían
afonatshundidos
afondá, paregut a afoná, afondá la rella, l´aladre, que vaigue mes fondoahondar, el arado
afora, a fora, a les aforesfuera, afuera, a las afueras
aforesaniquilar, aniquilado, aniquilada, aniquilara, aniquilaría
aforrá, aforrás – aforro, aforres, aforre, aforrém o aforrám, aforréu o aforráu, afórren (vore estauviá, estalviá)ahorrar, ahorrarse
aforrámos, aforramos, vore aforráahorrarnos
aforrán (g)ahorrando
aforrat, aforradaahorrado, ahorrada
aforrátosahorraros
aforreahorra
aforréutos los dinés !ahorraos el dinero, los dineros !
aforroahorro
afortunat, afortunada, afortunats, afortunadesafortunado, afortunada
afrenta, afrentes – afrentat, afrentada – ofensa, ofenses – afrentós, afrentosaafrenta, ofensa, agravio, ultraje, insulto, injuria, desprecio, desdén, infamia, burla, mofa, zaherimiento, escarnio, vejación, vergüenza, ignominia, deshonor, deshonra, vilipendio, baldón
afrentabeafrentaba
africats (sonidos)sonidos africados
afuetat, que li han futut en un fuétgolpeado con una fusta
agarrá (de garra), agarrás – agarro, agarres, agarre, agarrém o agarrám, agarréu o agarráu, agárren – agarrat, agarrada – agarrára – agarraré – agarraría – agarradet, agarradetaagarrar, coger
agarrabenagarraban
agarrabesagarrabas
agarradaagarrada, cogida
agarradesagarradas, cogidas
agarráe o agarrabeagarraba
agarráen o agarrabenagarraban
agarrál, agarráli, agarrála, agarrálaycogerlo, agarrarlo
agarrálaagarrarla
agarrals, agarrálsagarrarlos
agarramén, agarre (codíssia, tacañería) – vore agarrat, agarradacodicia, tacañería, avaricia
agarrán (g)agarando
agarránlaagarrándola
agarránliagarrándole
agarránloagarrándolo
agarránmeagarrándome
agarránseagarrándose
agarránuagarrándolo
agarráreagarrara, agarrase
agarrarémagarraremos
agarraríenagarrarían
agarrat, agarrada (de la vírgen del puñ), preto, preta, tacaño, tacañatacaño, de la virgen del puñoagarrado, agarrada
agarréume ! aguantéume !Cogedme ! Agarradme ! Aguantadme !
agarronagarren
agassajáagasajar
agassaján (g)agasajando
agén, agénsagente, agentes
agenda, agendes (se ponúnsie la g com en castellá)agenda, agendas
agénsiaagencia
agilidat – lo vi done agilidatagilidad
agilíssim, mol ágilagilísimo
ágils, ágilágil, ágiles
aginollá, aginollás – yo me aginollo, aginolles, aginolle, aginollém o aginollám, aginolléu o aginolláu, aginóllen – a ginollóns cullía codoñs – ginoll, ginolls – aginollaría – aginollára – aginollaré – aginollat, aginollada, aginolladet, aginolladetaponerse de rodillas, arrodillarse
aginolladade rodillas, arrodillada
aginollo (yo me)me pongo de rodillas, arrodillo
agitassióagitación
aglomerassió, aglomerassiónsaglomeración, aglomeraciones
agon, aon – aón, agón ?donde, dónde ?
agonía, agoníesagonía, agoníes
agónic, agónics , agónica, agóniquesagónico, agónicos, agónica, agónicas
agonisánagonizando
agostagosto
agosté (de agost) – treballadó que ajude a la cullita o cullida al mes de agost.trabajador que ayuda en la cosecha en el mes de agosto
agostejásecarse algunas plantas (en agosto)
agostejat , agostejada , la cullita, les pataqueres (pataca)plantas secas (mes de agosto), las plantas de la patata por ejemplo.
agotat, agotats, agotada, agotadesagotado, agotada, agotados, agotadas
ágra , ágre (vi ágre, vinagre), ágresAgrio – vino agrio = vinagre – agrios
agradá – agrado, agrades, agrade, agradém o agradám, agradéu o agradáu, agráden – aixó no me agrade – agradán (g) – agradára, agradáres, agradáre, agradárem, agradáreu, agradáren – agradat, agradadaagradar, gustar, satisfacer, interesar, complacer, contentar, encantar, deleitar, alegrar, regocijar, cautivar, atraer, seducir, hechizar, arrebatar, entusiasmar, embelesar, embriagar, absorber
agradá, chauchágustar, (no) me gusta
agradabilíssima, mol agradableagradabilísima
agradable, agradablesagradable, agradables
agradablemenagradablemente
agradáe, agradabeagradaba (gustaba)
agradáen, agradabenagradaban (gustaban)
agradálaagradarla
agradálesagradarlas
agradáliagradarle
agradámagradarme
agradánliagradándole
agradántosagradándoos, gustándoos
agradaríaagradaría
agradaríe (an ell li)agradaría (a él le) gustaría
agradatagradado, gustado
agrade, agráeagrada
agraden, agráenagradan
agradéuagradéis
agraí, agraíxco, agraíxes, agraíx, agraím, agraíu, agraíxen – agraít, agraída, agraiménagradecer – agradecido, agradecida, agradecimiento
agraídaagradecida
agraídesagradecidas
agraíe (ell)agradecía
agraíliagradecerle
agraímagradecerme
agraiménagradecimiento
agraín (g)agradeciendo
agraínliagradeciéndole
agraínuagradeciéndolo
agrairíaagradecería
agraísquen, agraíxquenagradezcan
agraítagradecido
agraítsagradecidos
agraíuliagradecedle
agraíx (ell)agradece (él)
agraíxcoagradezco
ágramen – li va contestá ágramenagriamente – le contestó ágriamente
agraná en una granera o ramás – agrano, agranes, agrane, agraném o agranám, agranéu o agranáu, agránen – agranat, agranada – agranaría – si yo tinguera una granera, cuántes coses agranaría

agraná en una granera o ramás – agrano, agranes, agrane, agraném o agranám, agranéu o agranáu, agránen – agranat, agranada – agranaría – si yo tinguera una granera, cuántes coses agranaría
En catalá, escombrar, escombrem-los

 

barrer, escobar
agraná en una granera – ramás – sepillá,
passá la granera,
arrollá, atropellá, apartá, despedí, expulsá
barrer, escobar, escobillar, cepillar, barrisquear,
pasar la escoba,
arrollar, atropellar, apartar, despedir, expulsar
agranades, agranada, agranat, agranatsbarrida, barridas, barrido, barridos
agranán (g)barriendo
agranatbarrido
agranenbarren
agrassiat, agrassiada, en cambi, Josep Miguel Gracia Zapater de La Codoñera no té gens de grássiaagraciado, agraciada
agravat, de grave, agravadaagravado, agravada
agravi, agravis, ofensa, ofenses, injuria, injúries, afrenta, afrentes, ultraje, ultrajes, deshonra, deshonres, humillassió, humillassións, mansilla, mansilles, insult, insults, calumnia, calumnies, mal, moléstia, perjuissiagravio, ofensa, injuria, afrenta, ultraje, deshonra, humillación, mancilla, insulto, calumnia, daño, molestia, perjuicio
ágre, ágra – vi ágre, vinagre – quina cara mes ágra té ta sogra !agrio, agria, vinagre – qué cara más agria tiene tu suegra !
agredíagredir
agredíxenagreden
agregá, afegí, afechí, sumá, adissioná, incorporá, ajuntá, assossiá, anexioná, anexá, chuní, pegá, vinculá, mesclá, combiná, aumentá, incrementá, completá, complementáagregar, añadir, sumar, adicionar, incorporar, adjuntar, asociar, anexionar, anexar, unir, juntar, pegar, vincular, mezclar, combinar, aumentar, incrementar, completar, complementar
ágresagrios
agressividatagresividad
agrupáagrupar
aguaitá – guaita ! – aguaita ! – aguaito, aguaites, aguaite, aguaitém o aguaitám, aguaitéu o aguaitáu, aguáiten – aguaitaría – si yo aguaitara – aguaitaré – aguaitat, aguaitada – (tamé en aragonés) – está al aguait, vigilá, mirá, ataullámirar, observar
aguantá – a guantá llimpia (guantada)aguantar – a guantazo limpio
aguantá, aguantás – aguanto, aguantes, aguante, aguantém o aguantám, aguantéu o aguantáu, aguánten – aguantaría – aguantára – aguantaré – aguantat, aguantada (a guantada llimpia no, que es de guan, bufetada)aguantar, aguantarse
aguantáe o aguantabeaguantaba
aguantáenaguantaban
aguantán (g)aguantando
aguantánla , aguantánloaguantándola, aguantándolo
aguantánliaguantándole
aguantánmeaguantándome
aguantánseaguantándose
aguantaríeaguantaría
aguantaríenaguantarían
aguantat, aguantátaguantado
aguante – capassidat de aguantáaguanta – capacidad de aguantar
aguantémaguantamos
aguantenaguantan
aguánton, aguantonaguanten
aguardá , esperá – aguardo, aguardes, aguarde, aguardém o aguardám, aguardéu o aguardáu, aguárden – aguárda aquí ! – aguardaría – aguardára – aguardaré (guardá se conjugue igual)aguardar, esperar
aguardabeaguardaba, esperaba
aguardabenaguardaban
aguardálaguardarlo
aguardán (g)aguardando
aguardánlosaguardándolos
aguardeaguarda, espera
aguda – veu aguda o fina, fineta – agudes – agut, aguts – agudesa, agudeses – agudisat, agudisadaaguda, agudas, agudeza, agudezas, agudizado
agüeletsabuelitos
agüelo , agüela / agüelo sebeta (seba minuda), agüelet, agüeleta, agüelos, agüelesabuelo, abuela
aguinaldo, aguinaldosaguinaldo, aguinaldos
agulla, agulles – agulles de capaguja, agujas – alfileres
agut , agudes, aguts, agudaagudo, aguda, agudos, agudas
ahí (ahir)ayer
ahorros (vore aforrá)ahorros
ahuyentáahuyentar
aigua, aigües, aigueta, aigüetes, aigualera (rosada) – aiguat, aiguatsagua, aguas, agüita, rocío, mucha agua
aiguardén, aigua ardén, aiguardéns barrejat en mistela o moscatell es una barreja o barrecha – cassalla (mol típica de Valénsia)aguardiente, agua ardiente, barreja : mezcla de moscatel y aguardiente (cazalla)
aiguatmucha agua
aigüera, aigüeres, boñs a la terra, caballonets O regués per a desviá l´aigua de un camí cap a un bancal y que no se regallo. No es un desaigüe encara que sigue per a desaiguá. 
aik, aic, eic, chaic, chaica, aiks, eics, chaics, etc (xeic a Tortosa)saludo, saludos
airadamen, en enfadoairadamente
aire , ven, aireguinaaire, viento
airegaz , ventolina – Qué es lo ven? Les orelles de X en movimén.mucho aire, viento – Qué es el viento? Las orejas de X en movimiento.
airejá – airejás – airejo, aireges, airege, airegém o airegám, airegéu o airejáu, airégen – airejara, airejáres, airejáre, airejárem, airejáreu, airejáren – airejaría, airejaríes, airejaríe, airejaríem, airejaríeu, airejaríen – airejat, airejadaairear
airet, airetsairecito, airecitos
aisladamenaisladamente
aislades, aislatsaisladas, aislados
aisláe , aislabe (ell o ella)aislaba
aislare (condissional), si ell aislare la finestra, no entraríe tan fretaislara, aislase
aislat, aisladaaislado, aislada
aissá, eissá, eixada, aixada, vore caveguetaazada
aissí, així, aixína, aissina, aixínesasí, de esta manera
aissó, aixó, aixós, ixo, ixosesto, estos
Aiva d´ay // fuch !, úspen !fuera de ahí !
aixecás, eixecáslevantar, levantarse
així , aixina, aixines, aixíns, de esta manera, així m´agrade, fésmu aixina, fému aixina,
aixina que no vols eixí
así, de esta manera
aixóesto
ajedrés, ajedrezajedrez
ajudá, achudá, ajudo, ajudes, ajude, ajudém o ajudám, ajudéu o ajudáu, ajúden – ajudat, ajudada – ajuda – si yo ajudara, ajudares, ajudare, ajudárem, ajudáreu, ajudárenayudar
ajudáda, ajudadaayudada
ajudáe o ajudabeayudaba
ajúdal (an ell), ajúdala (an ella)ayúdale, ayúdala
ajudála, ajudálayudarla, ayudarlo
ajudálsayudarles, ayudarlos
ajudámayudarme
ajúdam !Ayúdame !
ajúdamos !Ayúdanos !
ajudánlaayudándola
ajudánliayudándole
ajudánmeayudándome
ajudánmosayudándonos
ajudánseayudándose
ajudanta, ajudán (tamé gerundio)ayudanta, ayudante
ajudaráayudará
ajudaránayudarán
ajudaríeayudaría
ajudatayudado
ajudatsayudados
ajudeayuda
ajúden, ajudenayudan
ajudéume !ayudadme
ajudéutos !ayudaros
ajudoayudo
ajúdon, ajudon (que ells)ayuden
ajuntá , achuntá – ajúnto, ajúntes, ajúnte, ajuntém o ajuntám, ajuntéu o ajuntáu, ajúnten – ajuntán (g) – ajuntára, ajuntáres, ajuntáre, ajuntárem, ajuntáreu, ajuntárenjuntar, unir
ajuntabenjuntaban
ajuntamén , casa de la vila, achuntaménAyuntamiento
ajuntán (g)juntando
ajuntánlosjuntándolos
ajuntatjuntado
ajuntémosjuntémonos
ajupá, pujá an algú mes alt, a una paret, per a que véigue millóaupar
ajupida, ajupitagachado, en cuclillas
ajupís – ajupís per a cagá al monte, com Carlitos Pigdemont

ajupís - ajupís per a cagá al monte, com Carlitos Pigdemont

 

agacharse, ponerse en cuclillas
ajupís, arrupísacurrucarse, agazaparse
ajust (de cuentes)ajuste (de cuentas)
ajustá, just, justa – ajusto, ajustes, ajuste, ajustém o ajustám, ajustéu o ajustáu, ajústen – ajustat, ajustada, justet, – ajustán (g) – ajustára, ajustáres, ajustáre, ajustárem, ajustáreu, ajustáren – si te fico lo dit al cul entre just, pero no es lo correcte.ajustar, justo, justa – si te meto un dedo en el culo entra justo, pero no es lo correcto.
ajustarémajustaremos
ajustat, ajustadaajustado, ajustada
al tardet, al acabás la tardeal acabarse la tarde, crepúsculo, puesta del sol
ala, ales (Red Bull ten done) – aleta (de un tiburón), aletes (de pollastre)ala, alas (Red Bull te las da) – aleta, aletas, alita, alitas
alababe, alabáealababa
alabáen, alababenalababan
alabál – alábal !alabarlo – alábalo !
alabálayalabárselo
alabámalabarme
alabán (g)alabando
alabánloalabándolo
alabansa, alabansesalabanza, alabanzas
alabántealabándote
alabatalabado
alabatsalabados
aladre, aladres per a llauráarado, arados para labrar
alambique, alambiques, alambic, alambics per a fé aiguardénalambique, alambiques para hacer aguardiente
alarmatalarmado
albada, música que se toque a la primera hora del matí o maití (maitines)albada, música que se toca a primera hora de la mañana o maitines.
albarca, abarca, abarques, albarques, calsat en sola de goma o caucho, fet de cueroalbarca, calzado con suela de caucho, hecho de cuero
albarda, aubarda, albardes, aubardesalbarda, albardas (para un equino)
albéitar, menescal, veterinarialbeitar, menescal, veterinario
albelló, albellóns, aubelló, aubellóns, auvelló, auvellóns, ovelló, ovellóns – drenaje de aigua – del árabe al-ballóʿa, ‘séquia subterránea’ (Dozy Gloss. 65). – Beure més que un aubelló: sé mol bevedó (Mallorca).

 

albañal,  tíjera, sumidero, desagüe, desagües hechos en un campo, drenaje de agua
albenc, albeng, forat, bada, esclecha de les roquesagujero, grieta en las rocas
albercoc, abrecoc, albercocs, abrecocsalbaricoque, albaricoques
alberchineta, alberchina, aubergínia, oberginga, etcberengena, berenjena
albergabealbergaba
albergaben, albergáenalbergaban
albergámalbergarme
albergámosalbergarnos
albergaráalbergará
albergaréualbergaréis
albergat, albergadaalbergado, albergado
álbre, álbres, albret, albrets, albre, albresárbol, árboles, arbolito, arbolitos
albrechines, alberchina, alberchines, etcberenjena
albríssies, regalo al que porte bones notíssies – albríssiaalbricias, albricia
álbumálbum
álbumsálbumes
alcalde, alcaldes, alcaldesa, alcaldesesalcalde, alcaldes, alcaldesa, alcaldesas
AlcañísAlcañiz
alcáns, alcansealcance
alcansá, alcanso, alcanses, alcanse, alcansém o alcansám, alcanséu o alcansáu, alcánsen – alcansat, alcansadaalcanzar
alcansabealcanzaba
alcansaríealcanzaría
alcansaríenalcanzarían
alcansat, alcansadaalcanzado, alcanzada
alcansats, alcansadesalcanzados, alcanzadas
alcansáume, alcanséumealcanzadme
alcansémalcancemos
alcánsenalcanzan
alcansoalcanzo
alcantarilla, alcantarillesalcantarilla, alcantarillas
alcantarillatalcantarillado
alcaparra, alcaparresalcaparra, alcaparras
alcoba, habitassió normalmén sense finestra, humida, fosca y freda – alcobes, alcobetaalcoba, habitación normalmente sin ventana, húmeda, oscura, fría
alcoholalcohol
alchez, alchés, ges, gessaire – cals, clarió, tiza, escayola, lechada (vore yessaire, gessaire)Yeso, – cal, clarión, tiza, escayola, lechada – el yesaire es el albañil especializado en yeso.
aldabón, picaport, aldaba, trucadó en aragonésaldaba, picaporte, aldabón, llamador, trucador en aragonés
aldeá, aldeana, aldeáns, aldeanesaldeano, aldeana
aldea, aldees, com la del agüelo Sebeta aldea, aldeas
alé, alén, alientoaliento
alegáalegar
alegatalegado
alegoría, alegoríes – símbolo, emblema, enseña, imache, insignia, signo, siñal, iconografía, romanse, leyenda, ficsió, mito,
apólogo, fábula, parábola, alusió, comparassió, metáfora, personificassió, prossopopeya
alegoría, símbolo, emblema, enseña, imagen, insignia, signo, iconografía, romance, leyenda, ficción, mito,
apólogo, fábula, parábola, alusión, comparación, metáfora, personificación, prosopopeya
alegrá, alegrásalegrar, alegrarse
alegrabe, alegráealegraba
alegraben, alegráenalegraban
alegrán (g)alegrando
alegránsealegrándose
alegraránalegrarán
alegraríealegraría
alegratalegrado
alegre, alegres – Alegre com apellit, per ejemple a Valjunquera, la Yolanda de la asoc. Amics del chapurriau – ella está alegre, ell está o es alegrealegre, alegres
alegreménalegremente
alegrenalegran
alegréu (tos)os alegráis
alegréutos !Alegraos !
alegría, (vore alifara o jubiléu), alegríes, alifaresalegría
alegro (men)Me alegro
aleguéu, alegáualegáis
alentabealentaba
alerta, alertesalerta, alertas
alesalas
aleta, aletesaleta, aletas
alfabeto, analfabeto, alfabetaalfabeto, analfabeto, alfabeta
alfalz, aufals – fals, falseta, falsejá, falsechá, corbella, corvellaAlfalfa – hoz
alfombráalfombrar
alforja, alforgesalforja, alforjas
Alga, algues – Algás o Algars , riu


algarada, abalot, crits
alga, algas – río Algás, Algarsalgarada, gritos, alboroto o vocerío formado por un grupo de personas que habla, discute o protesta. Tropa de a caballo que en la Edad Media salía a correr y robar la tierra del enemigo.
algarsa, garsa, algarses, garsespicaraza, urraca
algú, algún, algúns, alguna, algunesalguien, algún, alguna, algunos, algunas
alguasil, alguassils, alguassilet, aguassil, aguassiletalguacil
alguns, algúnsalgunos
alicatesalicates
alienígena, alienígenesalienígena, alienígenas
alifara (julibéu y jubiléu), alegría – va sé una festa del Matarraña y pobles de zona Morella – Maestrat – la de Torredarques va sé mítica, los sivils esperáen a la carretera y al que véen tocat lo féen esperá o doná mija volta cap aball y a tornáy.alifara, júbilo, alegría
áliga (águila), áligueságuila, águilas
aligerán (g)aligerando
alimaña , alimañesalimaña , alimañas
alimén, aliménsalimento, alimentos
alimentá, doná de minjá – yo alimento, alimentes, alimente, alimentém o alimentám, alimentéu o alimentáu, aliménten – alimentat, alimentada, alimén – alimentán (g)alimentar
alimentabenalimentaban
alimentadesalimentadas
alimentáe, alimentabealimentaba
alimentáen, alimentabenalimentaban
alimentánlaalimentándola
alimentassióalimentación
alimentat, alimentada, alimentats, alimentadesalimentado, alimentada
alimentenalimentan
aliñá la ensalada (arreglá lo ensiam)aliñar la ensalada (de lechuga)
alineades, aliniades, alineats, aliniatsalineadas
alineán (g)alineando
alineat, alineats, aliniat, aliniats, (línia), aliniada, aliniadesalineado, alineados, alineada, alineadas
aliviataliviado
aljezó , alchezó (de ges, alchez, alchés), tros de gestrozo de yeso
alma , almesalma, almas
almanaque, almanaques – ara que hay adeprés a di almanaque li diuen “candelari”. Calendari, calendaris. – anuari, agenda, efemérides, repertori, recordatori

 

calendario, anuario, agenda, efemérides, repertorio, recordatorio
almari, armari, almaris, armaris – guardarroba, aparadó, cómodaarmario, armarios, ropero, guardarropa, aparador, cómoda, taquillón, bargueño, anaquel, estante
almassén, almasséns (sens de almes naveguen pel sementeri)almacén, almacenes (cientos de almas deambulan por el cementerio)
almassenada, almassenades, almassenat, almassenatsalmacenada, almacenadas
almassenáe, almassenabealmacenaba
almeja, almejes, pichina, pichines, chirla, chirles, (clasca, valva)almeja, almejas, chirla, amayuela, telina, mejillón, concha, valva
almíbar, jarabe, dols, sirope, carameloalmíbar, jarabe, arrope, dulce, sirope, caramelo
almirantealmirante
almogávar, almogávars (desperta, ferro !) – al-mugāwir, lo que provoque algarades, o al-mujābir, lo portadó de notíssies : vore albríssiaalmogavar , almogávares – Los almogávares fueron unas tropas de choque, espionaje y guerrilla presentes en todos los reinos cristianos de la península ibérica a lo largo de la Reconquista, formadas principalmente por infantería ligera y especialmente conocidos por el activo papel que desempeñaron en el Mediterráneo aquellos procedentes de la Corona de Aragón entre los siglos xiii y xiv.
almorsabendesayunaban
almostades (vore aumosta, almosta)coger algo con las dos manos formando cuenco
almut, almud, celemín, medida antigaalmud, celemín, medida
alocat, alocats, alocada, alocadesalocado, alocados
alocussiónsalocuciones
aloe (vera)aloe (vera)
alomilló, a lo milló, potsé – igual u femquizás, a lo mejor, – igual lo hacemos
alquería, alqueríes – mas, masadaalquería, alquerías – mas, masada, masía
alquiláalquilar
alquilán (g)alquilando
alquilé, alquiler, alquilésalquiler, alquileres
alrededóalrededor
alrededós (los), lo voltán, la rogladaalrededores
als, a lesa los, a las
álsa – álsa la garra, eixéca la garra, les cames, les garreslevanta !
alsá, alsáslevantar, alzar, levantarse, alzarse
alsada, alsadesaltura, alturas
alsáe o alsabealzaba
alsáen o alsaben (se)alzaban
alsála, alsálalzarla, alzarlo
alsán (g)alzando
alsánloalzándolo
alsánmosalzándonos
alsánsealzándose
alsat, alsada, alsats, alsadesalzado, alzada, alzados, alzadas
also – apellit de Tortosa, aon se parle valensiá tortosíAlzo – Also, apellido de Tortosa, donde se habla valenciano tortosino
alt, alts, alta, altes, altet (altillo), altets, alteta, altetesalto, altos, alta, altes
altá, altás – altá majó de Beseitaltar, altares
áltamenaltamente
altané, altiu, engreít, arrogán, presumit, petulán, vanidós, orgullós, soberbio, desdeñós, despressiadóaltanero, altivo, engreído, arrogante, presumido, petulante, vanidoso, envanecido, orgulloso, soberbio, desdeñoso, despreciativo
altaveu, altaveusaltavoz, altavoces
alteráalterar
alteráalterar
alterada, alterades, alterat, alteratsalterada, alteradas, alterado, alterados
alterassióalteración
alterealtera
alternán (g) de alternáalternando, gerundio de alternar
alternativa, alternativesalternativa, alternativas
altíssimaltísimo
altíssimaaltísima
altíssimesaltísimas
altíssimsaltísimos
altiu, altiva, altius, altivesaltivo, altiva, altivos, altivas
altramússos, tramússos, altramuz, tramús (paregut a la guixa)altramuz, altramuces, lupino, chocho
altura, eixecada, altures, eixecadesaltura, alturas
alumbratalumbrado
alumne, alumno, alumnes, alumnosalumno, alumnos
alusió, alusiónsalusión, alusiones
alussináalucinar
alussinatsalucinados
all y oli, all-i-oliallioli, all i oliallium oleum en latín


all y oli, all-i-oli, allioli, all i oli - allium oleum
Quinti Sereni Sammonici, google books




all y oli, allioli, all i oli - allium oleum en latín
estos alliolis de compra fóten un tuf a butano o un atre gas que tire cap a atrás

 

ajo y aceite, alioli
all, allsajo, ajos
alláallá
allacuanta , allavonses, llavonses, llavores, entonses, allabonses, etc.hace mucho tiempo, entonces
allanamén (de morada)allanamiento (de morada)
allargá, fé mes llarg o llarc, llarga – allárgam la sal (pássam la sal) – allargo, allargues, allargue, allarguém o allargám, allarguéu o allargáu, allárguen – allargára – allargaría – allargat, allargada – allargás, aná a un puestoalargar
allargabe, allargáealargaba
allargánsealargándose
allargatalargado
allargoalargo
allarguealarga
allegat, allegats – familiá, parén, próxim, prójimo, inmediat, simpatisán, seguidó, partidari, lealAllegados – familiar, pariente, cercano, próximo, inmediato, secuaz, simpatizante, seguidor, partidario, leal
allíallí
alló – Qué es alló d´allá dal? aquello
alloque (se), allocás una gallina o pollaPonerse una gallina a incubar o poner huevos
alluñá, alluñás – distansiá, separá, aislá, apartá, retirá, rechassá, desdeñá, desvinculá, anássen, llargás, marchá, etcalejarse, distanciar, separar, aislar, apartar, retirar, rechazar, desdeñar, desvincular, irse, largarse, marcharse
alluñabealejaba
alluñadaalejada
alluñámalejarme
alluñatalejado
allunat, allunada (lluna) – vore modorro, modorra (tamé les ovelles)persona que no rige bien, que le afecta la luna, alunado, alunada
alluñenalejan
ama, amesama, amas
amabeamaba
amabenamaban
amábeu, volíeu, estimábeuamábais
amabilidatamabilidad
amabilíssimaamabilísima
amabilíssimesamabilísimas
amableamable
amablemenamablemente
amadesamadas
amadóamador
amagá – yo m´amago, tú t´amagues, ell s´amague, natros mos amagám o amaguém, tos amaguéu o amagáu, ells d´amáguen – amagat, amagada, de amagatontes, amagatóns – amenassá, ocultás, amagás, acachás, atrincherásesconder, amagar, amenazar, conminar, ocultarse, esconderse, agacharse, atrincherarse
amagabenescondían
amagadesescondidas
amagadets, amagadetesescondiditos, escondiditas
amagáe o amagabeescondía
amagáen o amagaben (se)escondían
amagaets, amagadets, amagaetes, amagadetesescondiditos, escondiditas
amagálesconderlo
amagálsesconderlos
amagámos – amágamos !Escondernos – escóndenos !
amagánlaescondiéndola
amagánseescondiéndose
amagántosescondiéndoos
amagaréesconderé
amagát, amagatescondido
amagatall, amagatalls / amaga´l tallescondrijo, escondrijos / esconde la comida
amagatóns (a), amagatontes (a)a escondidas
amagats, amagades, amagadet, amagadeta, amagadets, amagadetesescondidos, escondidas
amagoescondo
amague – Jordi Pujol amague los dinés an algún paraís fiscal com AndorraEsconde – Mario Conde esconde los dineros en algún paraíso.
amainá – amainat, amainada – afluixá, calmás, sedí, debilitá, disminuí, moderá, escampáamainar, aflojar, calmarse, ceder, debilitar, disminuir, moderar, escampar
amálamarlo
amálaamarla
amamantá, assormá, alimentá en lleit, atetá (teta, teta, carnucet Aiguaiva) – criá, nutrí, doná de mamá, doná lo pitamamantar, alimentar, atetar, criar, nutrir, lactar, dar de mamar, dar el pecho
amán (g) – amánsAmante, amantes – amando
amanerat, amanerats – afeminat, amariconat, afectat, remilgat, ensayat, estudiat, forsat, rebuscat, teatralamanerado, amanerados – afeminado, amariconado, amujerado, afectado, remilgado, ensayado, estudiado, forzado, rebuscado, teatral
amaní, amaníspreparar, prepararse
amanit, amanits, amanida, amanides – amanida (ensalada) de ensiám (lechuga)preparat, preparados, preparada, preparadas – ensalada
amánlaamándola
amánsamantes
amansá – amanso, amánses, amánse, amansém, amanséu o amansáu, amánsenamansar
amansabe, amansáeamansaba
amánse, amanse – de amáamansa – amándose
amansémamansamos
amánsenamansan
amánsesamansas
amanséuamansáis
amansí – amansáamansar
amargáamargar
amargamenamargamente
amargaréuamargareis
amargat, amargatsamargado, amargados
amarguíssim, amarguíssimsamarguísimo, amarguísimos
amarguíssima, amarguíssimesamarguísima, amarguísimas
amargura, amarguresamargura, amarguras
amartellá (un arma)martillear, golpear, montar, armar
amartellat (rifle), amartellada (escopeta)Amartillado, amartillada
amassá, pastá la pasta – vore lleute – amasso, amasses, amasse, amassém o amassám (la massa , lo lleute), amasséu o amassáu, amássen – amassaría – amassára – amassaré – amassat, amassadaamasar
amassálaamasarla
amassoamaso
amat, amadaamado, amada
amátosamaros
amats, amadesamados, amadas
ámbar – coló – mineral – servesaámbar – color – mineral – cerveza
ambarina, ambarinesamabarino, de color ámbar
ambién, ambiénsambiente, ambientes
ambissióambición
ambulán (deambulán), ambulánsambulante (deambulando), ambulantes
ambulánsia, ambulánsiesambulancia, ambulancias
amedrentat, assustat – amedrentá, assustá, intimidá, acobardá, apocá, arredrá, assustá, atemorisá, achantá, espantá, esbarrá, etcamedrentado, asustado – intimidar, acobardar, apocar, arredrar, asustar, atemorizar, achantar, espantar
amela, armela, armeles, ameles, amelé, armelé, amelés, armelés, ameleret,almendra, almendras – almendro, almendros
amelat, amelats (pastes de amela)almendrado, almendrados
amém, amámamamos
aménamén
amenassaamenaza
amenassá – amenasso, amenásses, amenásse, amenassém o amenassám, amenasséu o amenassáu, amenássen – amenassaría – amenassára – amenassat, amenassadaamenazar
amenassabeamenazaba
amenassadó, amenassadora, amenassadós, amenassadoresamenazador, amenazadora
amenassáeamenazaba
amenassáen , amenassáben (ells, elles)amenazaban
amenassán (g)amenazando
amenassánlo , amenassánlaamenazándolo, amenazándola
amenassareamenazara
amenassarenamenazaran
amenassatamenazado
amenassatamenazado
amenasseamenaza
amenasse (ell)amenaza
amenidatamenidad
amenisá, divertí, entretíndre, distraure, animá, atraure, encantáamenizar, divertir, entretener, distraer, animar, atraer, encantar
americá, americáns, americana, americanesamericano, americanos, americana, americanas
améuamáis
amic , amics, amiga, amigues, amiguet, amiguets, amigueta, amiguetesamigo, amigos, amiga, amigas
amigablemenamigablemente
amigot, amigotsamigote, amigotes
amiguesamigas
amiguetaamiguita
amiguetsamiguitos
amistat, amistatsamistad, amistades
amistós , amistosa, amistósos, amistóses, amistosesamistoso, amistosa
amistosamenamistosamente
amo, ama, amos, amesdueño, dueña, amo, ama, amos, amas
amoblatamueblado
amoinás, preocupáspreocuparse
amoinat, preocupatpreocupado
amoinos (no te), preocuposno te preocupes
amolá, esmolá, esmolet, esmolo, esmoles, esmoles, esmolém o esmolám, esmoléu o esmoláu, esmólen – esmolat, esmolada – afiláamolar, afilar – aburrir, cansar, enojar, fastidiar, incomodar, molestar, hastiar
afilar, aguzar
amolláaflojar
amolleafloja
amonestá,
recriminá, reprobá, reprochá, apersibí, increpá, reconvení, sermonejá, regañá, renegá, reñí, repéndre, empéndre, advertí, avisá, recordá, informá
amonestar,
recriminar, reprobar, reprochar, apercibir, increpar, reconvenir, sermonear, regañar, reñir, reprender, advertir, avisar, recordar, informar
amonestálsamonestarles
amonestassióamonestación
amonestatamonestado
amonesteamonesta
amoniácamoniaco
amontoná, amuntoná, fé múns – amontóno, fach mún, amontónes, amontóne, amontoném o amontonám, amontonéu o amontonáu, amontónen – amontaría – amontonara – amontonat, amontonadaamontonar
amontonáen, amontonaben (ells, elles)amontonaban
amor, amorsamor, amores
amorósamoroso
amorosaamorosa
amorosamenamorosamente
amorosesamorosas
amorrá, amorrás – yo me amorro, amorres, amorre, amorrém o amorrám, amorréu o amorráu, amórren – amorrat, amorrada – amorraría – si yo me amorrára – baixá, inclinásamorrar, amorrarse – bajar, inclinar
amorsá – amorso, amorses, amorse, amorsém o amorsám, amorséu o amorsáu, amórsen – amorsat, amorsada – amorsaría – amorsára – amorsá , amorsás (sustantiu), desdichuná (des + dichú), desdijuná (des + dijú) 
amorsabedesayunaba
amorsán (g)desayunando
amorsaretdesayuno (almuerzo es a mediodía)
amorsásdesayunos
amorsatdesayunado
amorso (yo)desayuno (yo)
amorsondesayunen
amostrá , enseñá – amostro, amostres, amostre, amostrém o amostrám, amostréu o amostráu, amóstren – amostrat, amostrada – mostra – amostraría – amostrára, amostráres, amostráre, amostrárem, amostráreu, amostráren – yo te haguera amostrat aón está aquella fincamostrar, enseñar – exhibir, exponer, presentar, revelar, destapar, abrir, manifestar, evidenciar, ofrecer, indicar, señalar, advertir, orientar, aconsejar, sugerir, encaminar, guiar
amostrálesimostrárselas, mostrárselos
amostrálimostrarle
amostrámmostrarme
amostránlesmostrándolas
amostránsemostrándose
amostraránmostrarán
amostraré, amostrarás, amostrará, amostrarém, amostraréu, amostrarán – vore amostrámostrar en futuro
amostratmostrado
amostremuestra
amostrenmuestran
amostromuestro
amotinásamotinarse
amotinatamotinado
amparabenamparaban
amparálaampararla
amparatamparado
ampla, ample, amples (los carrés amples, les carreres amples, les esquenes amples, la esquena ampla, lo carré ample)ancha, ancho, anchas, anchos
amplariaanchura
ampliá, fé ample, amplío, amplíes, amplíe, ampliém o ampliám, ampliéu o ampliáu, amplíen – ample, ampla, ampliát, ampliadaampliar
ampliada, ampliatampliada, ampliado
ampliassióampliación
amplíssimanchísimos
amplíssimesanchísimas
amún – damún (de)hacia arriba – encima de
amuntoná, amontoná, amontonás, amuntonásAmontonar –

apilar, acumular, aglomerar, hacinar, apelotonar, apiñar, agrupar, almacenar, reunir, enrollarse, arrejuntarse, juntarse, abarraganarse

amuntonáen, amuntonabenamontonaban
amuntonáes, amuntonadesamontonadas
amuntonánamontonando
an ellaa ella
an esta casaen esta casa
añ, añs – per mols añs (cumpleañs)año, años – por muchos años (cumpleaños feliz)
aná – vach, vas, va, aném o anám, anéu o anáu, van – anat, anada – si yo aniguéra, aniguéres, aniguére, aniguérem, aniguéreu, aniguéren – yo haguera anat – anán – anada (contari: tornada)ir
aná als atresmorirse
aná, anássen / vach, vas, va, aném, anéu o anáu, van – aniguéra – aniría – men aniría – ten vas – sen va – mon aném – anán (g) – anat, anadair, irse
anaba (yo)iba
anabeiba
anabemíbamos
anada – y tornadaida – y vuelta
añadí, afegíañadir
añadiba, afechiba, afegía, añadíaañadía
añadín, afegín, afechínañadiendo
anáem, anabemíbamos
anáen, anabeniban
anáes, anabesibas
anal, anals – artes anals NO es lo mateix que artessanalsanal, anales – artes anales no es lo mismo que artesanales
analéptic, analéptics, analéptica, analéptiques (medissina), reconstituyén, fortificánanaléptico, reconstituyente, fortificante
analisáanalizar
análissis (lo, los)análisis (el, los)
analític, analítics, analítica, analítiquesanalítica, analítico
anámvamos
anámenirme
anámonirnos
anán (aná) / vach,vas, va, anem, aneu o anau, vanyendo
anánsenyéndose
anare, aniguérefuera, fuese
anárem, aniguéremfuéramos, fuésemos
anáren, aniguérenfueran, fuesen
anáreufueseis
anatido
anátenirte
anatomíaanatomía
anáu, anéuvais
anáy – Mama, avui no vull aná a escola. – Tens que anáy, perque eres lo directó.Mama, hoy no quiero ir a escuela. Tienes que ir porque eres el director.
anchelet, anchelets, angelet, angeletsangelito, angelitos
Andalussía, AndalusíaAndalucía
andarín, trotamóns, corremóns com Bernat lo de les catalanades pel Matarraña, caminadóandarín, trotamundos, andariego
andurrial, andurrials, puestos poc transitats, fréstecsandurriales, lugar, paraje, sitio
anécdota, anécdotesAnécdota, anécdotas
anell, anellsanillo, anillos
aném ! sómi, sóm-hi !Vamos !
anémi ! aném-hi !Vamos allá !
anémon, némon, aném !Vámonos !
anéuton !Idos !
ángel, ángels, angelet, angeletsángel, ángeles, angelito, angelitos
angelicals, angelicalangelicales, angelical
ángelusángelus
ángul, ángulsángulo, ángulos
angula, angulesangula, angulas
angunia, angunies, angustia, angústiesangustia, intranquilidad, malestar, pesadumbre, ansiedad, desconsuelo, incertidumbre, pesar, zozobra, aflicción, ansia, congoja, desesperación, preocupación, inquietud, pena, tormento, tristeza
anhelán, anhelánsAnhelante, anhelantes
anigám, aniguémvayamos
aniguérafuese
aniguere (ell, ella) del verbo anáfuera, fuese
aniguéren (ells, elles) del verbo anáfueran, fuesen
anigueresfueras, fueses
ánim, ánimo, ánims, ánimosánimo, ánimos
animáanimar
ánima, alma, ánimes, almesánima, alma, ánimas, almas
animabeanimaba
animaben, animáenanimaban
animadaanimada
animadesanimadas
animal , animals (animál es animá an ell, animála an ella) – animat, animadaanimal, animales
  
animalá, animaladaanimalada
animaladesanimaladas
animalet, animaletsanimalito, animalitos
anímam !Anímame !
animán (g)animando
animánloanimándolo
animatsanimados
animeanima
animesanimas
animeta, animetes, alma, almesalmita, almitas, alma, almas
animéuanimáis
animoanimo
anímosanimes
animósanimoso
animosamenanimosamente
animosidatanimosidad
aniquilá – aniquilo, aniquiles, aniquile, aniquilém o aniquilám, aniquiléu o aniquiláu , aniquílen – aniquilara, aniquilares, aniquilare – aniquilaría, aniquilaríes – aniquilat, aniquiladaaniquilar
anirá (ell, ella) verbo anáirá
anirás (tú) verbo anáirás
aniré (yo)iré
anirém (natros, natres)iremos
aniréu (vatros, vatres)iréis
aniríeiría
aniríenirían
aniríeuiríais
anitanoche
anivelláanivelar
aniversari, aniversarisaniversario, aniversarios
anogué, noguera, noguénogal
anomenadesnombradas
anomenámnombrarme
anomenat, anomenada X, nom, nomsde nombre, nombrado
añorá, añorás – añoransa – yo me añoro, añores, añore, añorém o añorám, añoréu o añoráu, añóren – añoraría – añorat, añorada – añorára, añoráres – no te añóros !añorar
añorabeañoraba
añorada, añoratañorada, añorado
añoráe, añorabeañoraba
añoransaañoranza
añoro (yo me)añoro (yo me)
anotáanotar
anotán (g)anotando
anoteanota
anou, anous, anogué, anogués, nogueranuez, nueces, nogal, noguera
ánsia, ánsies, afanós, afanosa, ansiós, ansiosaansia, ansias, ansioso, ansiosa, con afán
ansiáu (vatros, vatres), ansiéuansiáis
ansiedatansiedad
ansiosa (ella), ansiós (ell)ansiosa, ansioso
ansiosaménansiosamente
antára, punta del solcextremo del surco
antena, antenesantena, antenas
antepassadesantepasadas
antepassatsantepasados
anterió (a), anteriósanterior (a), anteriores
anterioridatanterioridad
anterra , a enterra, an terra, an tiarra, antiarra, terraa tierra, en el suelo, en la tierra
antes, abáns, aváns, avans, abánsantes
antessalaantesala
antessalesantesales
antessedénsantecedentes
antiarra, an terra, a enterraen el suelo, tierra
antic, antiga, antics, antiguesantiguo, antigua, antiguos, antiguas
anticlericalsanticlericales
antichoqueantichoque
antídoto, antídotantídoto
antigaménantiguamente
antigüedatantigüedad
antigüedatsantigüedades
antimagnéticantimagnético
antirreumáticsantirreumáticos
antissipadaanticipada
antissipadamenanticipadamente
antissipassióanticipación
antojá, antojásantojar, antojarse
antojo, antojosantojo, antojos
antología, antologíesantología, antologías
antorchetaantorchita
anual, anualsanual, anuales
anugolá – anugolás, se anugole – se está anugolán (g) – está anugolat, ting la vista anugoladanublar, nublarse
anugoladanublada
anugolatnublado (nublo)
anulá , anulás – anulo, anules, anule, anulém o anulám, anuléu o anuláu, anúlen – anulada, anulat – anularía, anularíes, anularíe, anularíem, anularíeu, anularíen – anulára, anuláres, anuláre, anulárem, anuláreu, anuláren – haguera anulat lo volanular
anulál , anulálaanularlo, anularla
anunsi, anunsisanuncio, anuncios
anunsiá , anunsi – anunsio, anunsies, anunsie, anunsiém o anunsiám, anunsiéu o anunsiáu, anúnsien – anunsiat, anunsiada – anunsiára, anunsiáres, anunsiáre, anunsiárem, anunsiáreu, anunsiáren – haguera anunsiat – anúnsiat al periódic ! – anunsiaría, anunsiaríes, anunsiaríe, anunsiaríem, anunsiaríeu, anunsiaríenanunciar
anunsiabeanunciaba
anunsiabenanunciaban
anunsián (g), anunsiánsanunciando, anunciante
anúnsie, anunsieanuncia
aondonde
aón ?dónde, adónde ?
apagá – apago, apagues, apague, apaguém o apagám, apaguéu o apagáu, apáguen – apagat, apagada (acorat, acorada) – apagára – apagaría – apagaréapagar
apagabeapagaba
apagada, apagadesapagada, apagadas
apágalesapágalas
apágalsapágalos
apagat, apagatsapagado, apagados
apagoapago
apagó, apagón, apagónsapagón, apagones
apagueapaga
apalissáapalizar, dar una paliza
apalissálaapalizarla
apalissat, apalissatsapalizado
apamplat, apamplats (atontat, atontada, vore baubo)atontado, atontada
apañá, arregláarreglar, apañar
apañéuapañáis
aparáparar
aparadó, aparadós – alacena, vitrina, escaparate, estantería, rebost (despensa) – puesto aon pará o aon se apare algo, l´aigua (aturadó)aparador, alacena, trinchero, vitrina, escaparate, estantería, despensa – sitio donde parar o donde se para algo, como el agua.
aparato, aparatosaparato, aparatos
aparcadóaparcador
aparcataparcado
apareguda, acomparada, pareguda, aparegut, acomparat, paregutparecida, parecido
aparégueaparezca
aparegut (ha)aparecido
aparéisse, apareixeaparecer
aparéissencopiar, copia, copiado
apareissíe, apareixíeaparecía
apareixaparece
aparéixe – aparéixco, apraréixes, aparéix, apareixem, apareixéu, aparéixen – ha aparegut, apareguda (tamé pareguda, de paréixe) – apareixería – apareguéra, apareguéres, apareguére, apareguérem, apareguéreu, aparaguéren – aparissió – apariénsiaaparecer
apareixén (g)apareciendo
apareixeráaparecerá
apareixíeaparecía
apareixíenaparecían
aparellá – fé una parella (un casamenté) – dixá algo parello, igualat, per ejemple, una era de un hort cuan se cave hacer pareja – dejar algo parejo, igualado, por ejemplo una era de un huerto cuando se cava
aparellada, aparellataparejada, aparejado
aparellsaparejos
aparén , aparentaaparente
aparen, apárenparan
aparenmén, aparenmenaparentemente
aparentenaparentan
aparesque, apareixqueaparezca
apariénsia, apariénsiesapariencia, apariencias
aparissió, aparissiónsaparición, apariciones
apart, a partaparte
apartá, apartás – yo (me) aparto, apartes, aparte, apartém o apartám, apartéu o apartáu, apárten – apartat, apartada – apartaría – si yo me apartára – fés a una voraapartar
apartaba, apartabes o apartáes, apartabe o apartáe, apartabem o apartáem, apartábeu o apartáeu, apartáen o apartábenapartar (pasado)
apartabeapartaba
apartabenapartaban
apartada, apartatapartada, apartado
apartadeta, apartadet
ting uns dinés apartadets
apartadita, apartadito – tengo unos dineros, unas perras, apartaditos.
apartáe, apartabeapartaba
apartálapartarlo
apartálaapartarla
apartáls, apartálesapartarlos, apartarlas
apartámapartarme
apartamén , apartaméns (de turisme rural, de playa)apartamento
apartán (g)apartando
apartánseapartándose
apartat, apartats, apartada, apartadesapartado, apartados, apartada, apartadas
apartéulo !apartadlo !
apassibilidat, pas, pau, tranquilidat, calma, benignidat, dolsó, passiénsia, serenidat, suavidat, mansedumbreapacibilidad, paz, tranquilidad, calma, benignidad, dulzura, paciencia, serenidad, suavidad, mansedumbre
apassibleapacible
apassiguá, passificá, paliá, amortiguá, aplacá, acotolá, calmá, dolsificá, frená, mitigá, serená, assosegá, suavisá, tranquilisáapaciguar, pacificar, paliar, amortiguar, aplacar, aquietar, calmar, dulcificar, frenar, mitigar, serenar, sosegar, suavizar, tranquilizar
apassionada, apassionadesapasionada, apasionadas
apassionat, apassionatsapasionado, apasionados
apátic, sense ganes de fé res, indiferén, indolén, dixat, descuidat, dessidiós, abúlicapático, sin ganas de hacer algo, indiferente, indolente, dejado, descuidado, desidioso, abúlico
apeámapearme
apeánseapeándose
apedassá, ficá pedassos, pedásapedazar
apedregaregranizara, apedreara
apedregat, apedregadagranizado, granizada
apegá – apegás una enfermedatpegar, pegarse – contagiar, contagiarse
apegabepegaba
apegaben, apegáenpegaban
apegades, apegats (per ejemple, en visc o wesque), enganchats, enganchades, enviscat, enviscada, enviscolat, enviscolada, enviscolats, enviscoladespegadas, pegados
apegalós, herba pegalosa, apegalosa, que se apegue mol a la roba, sobre tot als calsetíns. pegalosille, setaria verticillata,  pegalosilla

apegalós, herba pegalosa, apegalosa, que se apegue mol a la roba, sobre tot als calsetíns. pegalosille, setaria verticillata,  pegalosilla

 

que se pega, que se contagia, hierba que se pega con facilidad (setaria verticillata)
apegán (g) apegánse (g) – pegán (g) es de pegá, fótre, esbatussáPegando, pegándose – pegando (golpear)
apegat, apegats – ballá apegats es ballá …pegado, pegados – bailar pegados es bailar …
apegue (se)se pega
apellidat, apellidatsapellidado, apellidados
apellit, apellits – denominassió, designassió, apelatiu, patronímic, sobrenom, alias, apodo, mote, títul
clamor, crit, cridada
apellido, apellidos – nombre, denominación, designación, apelativo, patronímico, sobrenombre, alias, apodo, mote, título
clamor, grito, llamada
apenada, apenadesapenada, apenadas
apenáe, apenabaapenaba
apenat, apenatsapenado, apenados
apéndis, apéndix (lo) – no es la pendisapéndice – añadido, agregado, aditamento, prolongación, suplemento, anexo, adjunto, adición, añadidura, complemento, alargamiento
rabo, cola, tentáculo, antena, miembro, extremidad
apenenapenan
apenesapenas
apersibíapercibir
apertura – vore obrí – estreno, inaugurassió, inissiassió, escomensamén, prinsipiApertura, – ver abrir – abertura, estreno, inauguración, iniciación, comienzo, principio
apessadumbrat, apessadumbrat, apenat, apenadaapesadumbrado, apesadumbrada, apenado, apenada
apestá, putí (vore putput), atufáapestar, heder
apestáe, apestabe, putíeapestaba, hedía
apeteissíe, apetíe, apeteixíeapetecía
apetíapetecer
apetíeapetecía
apetiguere, apetireapeteciera, apeteciese
apetiríeapetecería
apetís, apetix – m´apetix, me apetix, t´apetix, te apetix, li apetix, mos apetix, tos apetix, los apetixapetece, me, te, le, nos, os, les
apetisque, apetixqueapetezca
apiazá , apedassá (pedás) – remendá, compónre, apañá, arregláapedazar, remendar, componer, apañar, arreglar
apissonánlaapisonándola
apissoná , aplaná, nivellá, enrasá, comprimí, espachurrá, despachurrá, aplastá, apretá, potejá, patejá, explaná, alisá apisonar; allanar, nivelar, enrasar, comprimir, apachurrar, aplastar, apretar, laminar, pisonear, espachurrar, explanar, alisar
apissonada, apissonadesapisonada, apisonadas
apissonadoraapisonadora
apissonat, apissonatsapisonado, apisonados
ápit , ápitsapio, apios
aplaná, aplano, aplanes, aplane, aplaném o aplanám, aplanéu o aplanáu, aplánen – aplanat, aplanada, pla, planet, plano (dibuixat a un papé)allanar
aplanadesallanadas, llanas
aplanadeta, aplanadetallanadita, allanadito
aplanat, aplanatsallanado, allanados
aplanirém, aplanarémallanaremos
aplanit, aplanatallanado
aplassáaplazar
aplassataplazado
aplastabeaplastaba
aplastades, empanades, empanada, aplastada, aplastat, empanataplastadas, empanadas
aplastánlo (g), aplastánla (g), empanánlo (g), empanánla (g)aplastándolo, aplastándola, empanándolo, empanándola
aplastánlosaplastándolos
aplastataplastado
aplastémlaaplastémosla
aplaudíaplaudir
aplaudín (g)aplaudiendo
aplaudiráaplaudirá
aplaudíssen, aplaudíxenaplauden
aplaudixaplaude
aplausso, aplaussosaplauso, aplausos
aplec, conjún de varies coses o persones (reunió, junta)conjunto de varias cosas o personas (reunión, junta)
aplegat, aplegatsreunido, reunidas
aplenat, ple (omplit)lleno
aplicá, aplicás – yo me aplico, apliques, aplique, apliquém o aplicám, apliquéu o aplicáu, aplíquen – aplicat, aplicada – aplicára – aplicaré – aplicaríaaplicar, aplicarse
aplicabeaplicaba
aplicadamenaplicadamente
aplícaliAplícale
aplícamaplícame
aplicán (g)aplicando
aplicánlesaplicándolas
aplicassió, aplicassiónsaplicación, aplicaciones
aplicat, aplicadaaplicado, aplicada
apocá, apocásapocar, apocarse – humillarse,
limitar, menguar, mermar, minorar,
amedrentarse, amilanarse, cortarse, aflojar, deprimirse, abatirse, acobardarse, acoquinarse, achicarse, amenguar, aminorarse, arredrarse, asustarse, aturdirse, avergonzarse, rebajarse, degradarse, retraerse, acojonarse
apocadesapocadas
apocadetapocadito
apocadetaapocadita
apocadetsapocaditos
apocatapocado
apoderá, apoderás – yo me apodero, apoderes, apodere, apoderám o apoderém, apoderáu o apoderéu, apodéren – apoderaría – apoderára – apoderaré – aixó me se apodere (pot en mí) – apoderat, apoderada – lo poder (vore verbo podé o pugué)apoderar, apoderarse
apoderáe o apoderabe (ell se, ella se)apoderaba
apoderatapoderado
apolillá, apolillás – ratás, carcoma : corcás, querás, deteriorás, fes malbé, corrómpresapolillar – raerse, carcomerse, deteriorarse, estropearse, corromperse
apolillán (g)apolillando
apoquit, apocatapocado
aportáaportar
aportassióaportación
apósits – gassa, cotó, compresa, vena, vendajeapósitos – gasa, algodón, compresa, venda, vendaje
apossento, apossentosaposento, aposentos
aposta – fé algo aposta (a propósit) – fé una aposta (jugá, joc, primitiva, lotto, loto, euromillones)aposta, adrede – apuesta
apóstolsapóstoles
apóstrofe – l´apóstrofe en chapurriau se fa aná lo menos possible, es mol afransesat.apóstrofe
apoyá, apoyás – yo me apoyo, apoyes, apoye, apoyém o apoyám, apoyéu o apoyáu, apóyen – apoyat, apoyada – apoyaría – apoyára, apoyáres – apollaré – poyetapoyar, secundar, defender, ayudar, proteger, auxiliar, amparar, animar, avalar, asistir, patrocinar, estimular, favorecer, respaldar, reafirmar, corroborar, confirmar, descansar, descargar, arrimar, gravitar, adosar, asentar, fundar, basar, armar, hincar, apuntalar, cargar, soportar, sustentar, sostener, reclinar, acodar, sujetar,
afirmar, reafirmar, confirmar, corroborar
apoyabeapoyaba
apoyábenapoyaban
apoyadaapoyada
apoyadesapoyadas
apoyáe o apoyábe (ella, ell)apoyaba
apoyán (g)apoyando
apoyánse (ell,ella)apoyándose
apoyánselapoyándoselo
apoyat, apoyada, apoyats, apoyadesapoyado, apoyada, apoyados, apoyadas
apoyo, apoyos – soport (aon se apoye algo)apoyo, apoyos
apremiá , donás pressa – Dónat pressa, que ham de torná a Premià de Mar (Enric o Xavi) apremiar, urgir, acuciar, apresurar, compeler, aguijonear, azuzar, apurar, atosigar, estimular, exigir, incitar, instar, hostigar, obligar,
darse prisa, meter prisa
apremiabeapremiaba
aprendís, aprendísosaprendiz, aprendices
aprensió, prejuissi, escrúpol, ressel, reparo, manía, repugnánsia, miramén, desconfiansa, sospecha, temó, po, vergoña, asco, tirria, obsessióaprensión, prejuicio, escrúpulo, recelo, reparo, manía, repugnancia, miramiento, desconfianza, figuración, sospecha, miedo, temor, vergüenza, asco, tirria, ojeriza, obsesión
aprensiónsaprensiones
aprentánsels – apretánseapretándoselos – apretándose
apresamén – detensió, captura, aprehensió, arresto, redada, secuestro, prendimén, aprisionamén, engarjolamén, engabiaménapresamiento, detención, captura, aprehensión, arresto, redada, secuestro, prendimiento, aprisionamiento, asimiento
apresánloapresándole
apresatsapresados
apressiá, apressiásapreciar, apreciarse
apressiába, apressiábes o apressiáes, apressiábe o apressiáe, apressiábem o apressiáem, apressiábeu o apressiáeu, apressiáben o apresiáenapreciar, pasado
apressiabeapreciaba
apressiableapreciable
apressiablesapreciables
apressiadesapreciadas
apressián (g)apreciando
apressiánloapreciándolo
apressiassióapreciación
apressiatapreciado
apressiatsapreciados
apréssio (yo)aprecio
apressio, afecte, estima, cariño, respecte, amor, amistat, considerassió, atensió, apressiassió, crédit
, valorassió
aprecio, afecto, estima, cariño, respeto, amor, amistad, consideración, atención, apreciación, crédito, valoración
apressurada, apressurat, en pressa, apressurades, apressurats, apressúrat !apresurada, apresurado, con prisa, apresurados, apresúrate !
apressuradaménapresuradamente
apressuradesapresuradas
apressurámosapresurarnos
apressure (se), se done pressase apresura, se da prisa
apretá, apretán (g) – apreto, apretes, aprete, apretém o apretám, apretéu o apretáu, apréten – apretaría – apretára – apretat, apretada – apréta ! – un apretó de pancha o de mánsapretar
apretaba, apretábes o apretáes, apretáe o apretábe, apretábem o apretáem, apretábeu o apretáeu, apretáen o apretábenapretar, pasado
apretabeapretaba
apretabesapretabas
apretadesapretadas
apretadetsapretaditos
apretáe, apretabeapretaba
apretáen, apretabenapretaban
aprétalaapriétala
apretálaapretarla
apretán (g)apretando
apretánlaapretándola
apretánliapretándole
apretaréapretaré
apretatsapretados
apretáumeapretadme
apreteaprieta
apreto – preto, apretos, pretos – me has ficat en un aprietoaprieto – prieto, sujeto – me has puesto en un aprieto
apretó, apretónsapretón, apretones
apretonetapretoncito
apretosaprietes – prietos, sujetos
aprimat (se ha)adelgazado (ha)
aprobá – aprobassió – aprobo, aprobes, aprobe, aprobém o aprobám, aprobéu o aprobáu, apróben – aprobat, aprobada – aprobaría – aprobára – apróba este exámen ! aprobar
aprobabeaprobaba
aprobán (g)aprobando
aprobánu tot (hay passat lo curs)aprobándolo todo (he pasado el curso)
aprobaríeaprobaría
aprobassióaprobación
aprobeaprueba
aprobéuaprobáis
aprofitaaprovecha
aprofitá – aproftán (g) – aprofito, aprofites, aprofite, aprofitém o aprofitám, aprofitéu o aprofitáu, aprofíten – aprofitat, aprofitada – aprofitára – aprofitaría – aprofíta ! – profit, bon profitaprovechar
aprofitabeaprovechaba
aprofitadaaprovechada
aprofitáe o aprofitabe (ell, ella)aprovechaba
aprofítalaprovéchalo
aprofitálaaprovecharla
aprofitálsaprovecharlos
aprofitán (g)aprovechando
aprofitaráaprovechará
aprofitaránaprovecharán
aprofitareaprovechara
aprofitaríeaprovecharía
aprofitataprovechado
aprofitatsaprovechados
aprofiteaprovecha
aprofito – que aprofito – bon profitaprovecho – que aproveche – buen provecho
apropá, apropás (prop)acercar, acercarse
apropánseacercándose
apropiá, apropiásapropiar, apropiarse
apropiada, apropiadesapropiada, apropiadas
apropiadamenapropiadamente
apropiadesapropiadas
apropiatapropiado
aproximá, aproximás – yo me aproximo, aproximes, aproxime, aproximém o aproximám, aprofiméu o aproximáu, aproxímen – aproximaría – aproximára – aproxímat ! – aproximat, aproximada aproximar, aproximarse
aproximadamenaproximadamente
aproximánseaproximándose
aproximánsels, apropánselsaproximándoseles
aproximassióaproximación
aproximáuaproximáis
aproximeaproxima
apte, aptoapto
aptesaptos
aptitutaptitud
apuche, puge (lo)lo sube
apún – a pun deApunte – a punto de
apúnsapuntes
apuntá, apuntás – apuntán (g) – apunto , apuntes, apunte, apuntém o apuntám, apuntéu o apuntáu, apúnten – apuntada, apuntat (lo vi que se fa agre) – apuntára – apuntaría – apúntat ! – apuntadóapuntar, apuntarse
apuntabeapuntaba
apuntabenapuntaban
apuntáe, apuntabeapuntaba
apuntaláapuntalar
apuntán (g)apuntando
apuntaríeapuntaría
apuntassió, apún, apúns, apunte, apuntes, apuntaménapunte, apuntamiento
apuradamenapuradamente
apuradet, apuradetaapuradito, apuradita, apuradillo, apuradilla
apurat, apuradaapurado, apurada
apuros (los, en)apuros (los, en)
aquellaquel
aquell , aquella, aquells, aquellesaquel, aquella, aquellos, aquellas
aquellaaquella
aquellesaquellas
aquellsaquellos
aquí, astí, assí, acíaquí
araahora
ara mateixahora mismo
árabe, árabes (moro, moros es diferén pero sels diu igual) – ara ve un árabe y al cap porte un turbánÁrabe – ahora viene un árabe y en la cabeza lleva un turbante
arabescos (adornos)arabescos, adorno, ornato, espiral, voluta
arabissassióarabización
AragóAragón
aragonésaragonés
aragonesosaragoneses
araña, arañes – animal – persona brutaaraña, arañas – animal – persona sucia
arbelló (aubelló, auvelló)drenaje de agua
arbequina, oliva – tamé ñan uns olivés borts que fan les olives casi igualsoliva arbequina – también hay unos olivos bordes, sin injertar, que hacen las olivas casi iguales.
arbitri, arbitrisarbitrio, arbitrios – potestad, capacidad, poder, autoridad, derecho, albedrío, voluntad, opción, licencia, resolución, recurso, medio,
impuesto, tasa, carga, tributo, contribución, gabela, exacción, gravamen, tributación, imposición
árbre , árbres, ábre, ábresárbol, árboles
arbret, arbrets, abret, abretsarbolito, arbolitos
arc, arcoarco
arcada, arco, arc, arcá (portal)arcada, arco, portal
arcano, arcanos, arcana, arcanes, de aixó sap mol Carlos Ollés (misteri, mistiari)arcano,
misterio, enigma, secreto, problema, misterioso, enigmático, secreto, oculto, recóndito, reservado, hermético, sibilino, impenetrable, insondable, subrepticio, incógnito, esotérico
arco, arcosarco, arcos
Arcoiris – arc de San Martíarcoiris, arco de San Martín
arcón, baúl, arcóns, baúlsarcón, baúl, arcones, baúles
archilaga, argilaga, archilagues, argilaguesaliaga, aliagas (plantas con flor amarilla)
archiu, archius, archivo, archivosarchivo, archivos
archivadaarchivada
archivatarchivado
ardén (ruén, mol calén)ardiente (muy caliente)
ardénmenardientemente
ardid, ardidsardid, ardides, astucia, treta, truco, maña, engaño, añagaza, trampa, artificio, artimaña, amaño, estratagema, jugarreta, maquinación, celada, lazo, embuste, mentira, falacia, timo, fraude, chasco, trápala, trapaza, bribonada, zancadilla
ardó, ardósardor, ardores
arena, arenesarena, arenas
arenilla, arenetaarenilla
arenósarenosos
arenosaarenosa
arenque, arenques, sardines de cubo, guardiassivilsarenque, arenques, sardinas de cubo, guardiaciviles
Areñs de Lledó, MatarrañaAreñs de Lledó, pueblo del Matarraña
arestes, aresta (de la espiga, espigues, espigadilla)aristas, arista, espiga, espigas
argadells , sistella, sistelles de vime, banastescestos de mimbre
argent, plata, dinésplata (AG), dinero
argila, argilesarcilla, arcillas
argilaga, argilaguesaliaga, aliagas (plantas con flor amarilla)
arguellat, arguellada, arguelladet, arguelladeta, arguellats, arguelladesseco, delgado, enfermizo
argumén, arguménsargumento, argumentos
argumentá – argumento, argumentes, argumente, argumentém o argumentám, argumentéu o argumentáu, arguménten – argumentat, argumentada – argumentára – argumentaría – arguménta milló !argumentar
árid, aon no se críe la vida – vore gravaÁrido, donde no se cría la vida – grava
arissó – arissónserizo, erizos
armá , armás – armo, armes ,arme, armém o armám (jaleo), arméu o armáu, ármen – armára – se armará grossa – armaría – armaré, armarás, armará, armarém, armaréu, armaránarmar, armarse
arma, armes, armat, armadaarma, armas
armabearmaba
armán (g) jaleoarmando (jaleo)
armari, armaris, almari, almarisarmario, armarios
armatarmado
armatsarmados
armela , amela, ameles, armelesalmendra, almendras
armelat, amelatalmendrado
armelats, amelatsalmendrados
armelé, ameléalmendro
armelés, amelésalmendros
armeletaalmendrita
armenarman
armónica, armónic, armoniós, acorde, eufóric, afinat, avingut, solidari, unit, conforme – vore harmónicaarmónico, armonioso, acorde, eufórico, afinado, avenido, solidario, unido, conforme
armoníesarmonías
arna, arnes (abelles, apicultura)arna, arnas de las abejas, colmenas – colmenar, abejar, panal
arnella, arnelles (de ferro, per a lligá als machos, burros, mules)anilla, anillas de hierro, para atar a los equinos
arnés, arnesos – Arnes a Tarragona : lo nom ve de les arnes de les abelles, arna, y la gen de allí són gendarmes (gent d´Arnes)arnés, arneses – Arnes en Tarragona : el nombre proviene de las arnas de las abejas, arna, la colmena, y la gente de allí son gendarmes (gent d´Arnes)
aro, arosaro, aros
aroma (vore flat y auló)aroma
aromátic, aromáticsaromático, aromáticos
aromesaromas
arpioc , arpiot , ferramenta en forma de U y detrás té un CAS de ferroherramienta con forma de U y detrás otra pieza de hierro (cas)
arpón, arpóns (per a peixcá)arpón, arpones
arquejadaarqueada
arquejatarqueado
arquitecto, arquitecte, arquitectes, arquitectosarquitecto, arquitectos
arrabal (carré) – barri, barriada, afores, periféria, extrarrádio, extramuros, alrededós, enchample, sercaníesarrabal (calle) – suburbio, barriada, afueras, periferia, extrarradio, extramuros, alrededores, aledaños, alfoz, ensanche, cercanías
arracada, arracadespendiente, pendientes para la oreja
arraclau, arreclau (Scorpio), arraclaus, arreclaus La Perla de Steinbeck en chapurriauescorpión, escorpiones
arraíl , arraílsraíz, raíces
arrailá – arraigá, aclimatá, fixá, implantá, adaptá, agarrá, péndre, colláarrailar, arraigar, aclimatar, fijar, implantar, adaptar, agarrar, prender, cuajar
arrailat, arrailats, arrailada, arrailadesarraigado, arraigados, arraigada, arraigadas
arrancá, arrencá, arrencás, arrancás – arrencán (g), arrancán (g) – arranco, arranques, arranque, arranquém o arrancám, arranquéu o arrancáu (a córre), arránquen – arrancára – arránca ! – arrancaría – arrancat, arrencat, arrancada, arrencadaarrancar
arrancaba, arrencaba, arrancabes, arrencabes, arrancáes, arrencáes, arrancabe, arrencáe, arrencabe, arrencáe, arrancábem, arrencábem, arrencáem, arrancáem, arrancábeu, arrencábeu, arrencáeu, arrancáeu, arrancáben, arrancáen, arrencáben, arrencáenarrancar, pasado
arrancálarrancarlo
arrancálsarrancarlos
arrancán (g)arrancando
arrancat, arrancadaarrancado, arrancada
arrancats, arrancadesarrancados, arrancadas
arranquearranque
arrasatarrasado
arrassáarrasar
arrassabenarrasaban
arrassatsarrasados
arrasserás, buscá rasé, cubert – yo me arrasséro, te arrasséres, se arrassére, mos arrasserám o arrasserém, tos arrasseráu o arrasseréu, se arrasséren – arrasseraría – si yo me arrasserára – arrassérat que ve la gebrada ! buscar cubierto para el frío
arrastrá, arrastrás, arrastrán (g) – yo me arrastro, arrastres, arrastre, arrastrém o arrastrám (al guiñot o la brisca), arrastréu o arrastráu, arrástren – arrastrat, arrastrada – arrastrára – arrastraría – arrastraré – portá algú a rastres – está per al arrastrearrastrar
arrastrába, arrastrábes o arrastráes, arrastrábe o arrastráe, arrastrábem o arrastráem, arrastrábeu arrastráeu, arrastráben o arrastráenarrastraba, arrastrabas, etc
arrastrabe, arrastráearrastraba
arrastraben, arrastráenarrastraban
arrastrán (g)arrastrando
arrastránmearrastrándome
arrastránsearrastrándose
arrastraríearrastraría
arrastratarrastrado
arrastrearrastre
arrastronarrastren
arreáarrear – azuzar, aguijar, aguijonear, hostigar, animar, estimular, excitar, activar, acelerar, exhortar, golpear, pegar, zurrar, tundir, atizar, apalear, sacudir, fustigar, cascar, magullar
arreábenarreaban
arrebatá – tráure, robá – (yo te) arrebato, arrebates, arrebate, arrebatám o arrebatém, arrebatáu o arrebatéu, arrebáten – arrebataría – arrebatára – arrebataréarrebatar
arrebatabenarrebataban
arrebatán (g)arrebatando
arrebatánliarrebatándole
arrebatat, arrebatatsarrebatado, arrebatados
arrebol, roch, encarnat, colorat, rogéng, carmín, carmessí, escarlata – royo en aragonésarrebol, rojo, encarnado, colorado, rojizo, carmín, carmesí, escarlata, bermejo (vermell en catalán), bermellón
arrebolat, arrebolats, arrebolada, arrebolades (vore arrebol)arrebolado, arrebolada
arrechucho, arrebato, pronto, ataque, arranque, eixida, jamacuco, desmayo, achaque, enfermedat, crisis, empijoraménarrechucho, arrebato, pronto, impulso, rapto, acceso, ataque, arranque, salida, vehemencia, pasión, apasionamiento, éxtasis, arrobo
indisposición, malestar, desmayo, abatimiento, afección, achaque, enfermedad, ataque, crisis, empeoramiento
arredrá, arredrás – atemorisá, assustá, fé po, fé temó, intimidá, acobardá, acoquiná, amedrentá, amilaná, apocá, desalentá, desanimá, espantá, esbarrá, horrorisá, horripilá, acollonáarredrar, arredrarse, atemorizar, asustar, intimidar, acobardar, acoquinar, retraer, amedrentar, amilanar, apocar, desalentar, desanimar, espantar, horrorizar, horripilar, acojonar, sobrecoger
arredrabearredraba
arrefredá, arrefredás (tamé encatarrás)enfriar, enfriarse
arrefredálenfriarlo
arrefredálsenfriarlos
arreglá – arreglo, arregles, arregle, arreglém o arreglám, arregléu o arregláu, arréglen – arreglán (g) – arreglara, arreglares, arreglare, arreglárem, arregláreu, arregláren – haguera arreglat – arreglaría, arreglaríes, arreglaríe, arreglaríem, arreglaríeu, arreglaríen – arregloarreglar
arreglabenarreglaban
arregladesarregladas
arregláe, arreglabearreglaba
arregláen o arreglábenarregalaban
arreglálarreglarlo
arreglálaarreglarla
arreglálsarreglarlos
arreglám, arreglémarreglamos, arreglarme
arreglán (g)arreglando
arreglánsearreglándose
arreglarearreglara, arreglase
arreglarémarreglaremos
arreglarem, arregláremarregláramos
arreglaríenarreglarían
arreglat, arreglada, arreglats, arregladesarreglado, arreglada, arreglados, arregladas
arregláuarregláis
arreglearregla
arreglémarreglamos
arregléuarreglais
arregloarreglo
arrele, arraíle, vore arrailá – arraigá, aclimatá, fixá, implantá, adaptá, agarrá, péndre, colláarraiga, aclimata, fija, implanta, adapta, agarra, prende, cuaja, echa raíces,
arremangá, arremangás, remangá, eixecás les mánegues, mánega – pujás, alsá, enrolláarremangar, arremangarse, remangar, recoger, levantar, subir, alzar, enrollar, respingar
arremangue (arremangar)arremanga
arremétre, embestí, aviás, pressipitás, abalansás, aventás, agredí, atacá, assaltá, combátre, chocá, estrellás, empéndrearremeter,embestir, acometer, arrojarse, precipitarse, abalanzarse, lanzarse, agredir, atacar, asaltar, combatir, chocar, estrellarse
arremolinatarremolinado
arremullá (ficá algo a remull, a remulla) – al Matarraña no se diu mullá, sino bañá – humí, duchá, empapá, regá, calá, chopá, amerá,remojar, mojar (poner algo en remojo),humedecer, mojar, bañar, duchar, empapar, regar, calar
arremullaben remojaban
arrénca ! arranca !arranca !
arrencá, extirpá, extraure, separá, desarrailá, traure, suprimí, eliminá, erradicá, desapegá, desclavá, arrebatá, eixí, partí, aná, asselerá, marchá, escomensá, inissiáarrancar, extirpar, extraer, separar, descuajar, desarraigar, desraizar, descepar, sacar, quitar, suprimir, eliminar, erradicar, despegar, desencajar, desclavar, descerrajar, arrebatar, salir, partir, ir, acelerar, marchar, comenzar, iniciar
arrencabenarrancaban
arrencán (g)arrancando
arrencats, arrencat, arrencada, arrancada, arrencades, arrancades (vore arracades : pendientes)arrancados, arrancado, arrancada, arrancadas
arrénco, arrenco, arranco – Pare, sego o arrenco?arranco
arrendáarrendar, alquilar
arrendáalquilar
arrenquéuarrencais
arreo, arreos – de arreá – adorno, atavío, gala, ornato, guarnissió, guarnissións, aparell, apero, brides, equip, equipaménarreo,adorno, atavío, gala, ornato, aderezo, guarnición(es), jaeces, atalaje, aparejo, apero, bridas, equipo
arrepentí, arrepentísarrepentir, arrepentirse
arrepentiménarrepentimiento
arrepentit, arrepentidaarrepentido, arrepentido
arrepentíuarrepentís
arrepentíxarrepiente
arrepentixesarrepientes
arrepetá – arrepeto,arrepetes,arrepete, arrepetém o arrepetám,arrepetéu o arrepetáu, arrepéten – arrepetaría – arrepetára – arrepetarérecoger, poner orden
arrepetán (g)recogiendo
arrepetát, arrepetatrecogido
arreplegadarecogida
arreplegadesrecogidas
arreplegáe o arreplegabe (ell, ella)recogía
arreplegála (an ella), arreplegál (an ell)recogerla, recogerlo
arreplegálesrecogerlas
arreplegálsrecogerlos
arreplegán (g)recogiendo
arreplegat, arreplegatsrecogido, recogidos
arrepleglá (de enterra) – vore arrepetárecoger
arreplego (yo) – que ella arreplegoRecojo – que ella recoja
arreplegosrecojas
arrestos –
detensió, apresamén, captura, péndre, reclusió, apresonamén, encarselamén, enchironamén, engabiamén, espossamén, valor, brío, ímpetu, ánim, ánimo, determinassió, ressolusió, valentía, gallardía, enjundia, atrevimén, ossadía
arrestos –
detención, apresamiento, captura, prendimiento, reclusión, aprisionamiento, encierro, encarcelamiento, enchironamiento, enjaulamiento, aherrojamiento, esposamiento, coraje, audacia, intrepidez, arrojo, brío, ímpetu, ánimo, determinación, resolución, valor, valentía, bizarría, gallardía, enjundia, atrevimiento, osadía
arretrasatatrasado
arreu , está per tot arreuestá por todos lados, doquier
arribá – arribo, arribes, arribe, arribém o arribám, arribéu o arribáu, arríben – arribat, arribada – si yo arribara, arribares, arribare, arribárem, arribáreu, arribáren – arribán (g)llegar (arribar)
arribaballegaba
arribabellegaba
arribabenllegaban
arribadallegada
arribáe o arribábe (ell, ella)llegaba
arribáen o arribáben (ells, elles)llegaban
arribámllegamos
arribán (g)llegando
arribare (ell, ella)llegara
arribarém (natros, natres)llegaremos
arribaríenllegarían
arribat, arribada, arribats, arribadesllegado, llegada, llegados, llegadas
arribonlleguen
arriendoalquiler
arriero, arrierosarriero, arrieros
arriesgadesarriesgadas
arrimá, arrimásarrimar, arrimarse
arrivá, arribállegar
arrogán, arrogáns, arroganta, arrogantesarrogante, arrogantes
arronsá (los muscles, lo fron, la esquena), contráure, contracsió – ajupí, arrupíEncoger, contraer
arronsatengogido, contraido
arronseencoge
arronsoencojo
arrós, arróssosarroz, arroces
arrossegá (fusta), vore rossegadó, rossegadósarrastrar (mader)
arrugáarrugar
arrugabenarrugaban
arrugadesarrugadas
arrugán (g)arrugando
arrugat, arrugatsarrugado, arrugados
arruináarruinar
arruinán (g)arruinando
arruinánsearruinándose
arruinat, arruinatsarruinado, arruinados
arruissá, arruixámojar, salpicar, esparcir agua
arruissán, arruixánmojando
arruisse, arruixemoja
arrúissen, arrúixenmojan
arruissó, arruixóacto de salpicar, mojar
arruixá – arruixo, arruixes, arruixe, arruixém o arruixám, arruixéu o arruixáu, arruixen – arruixán (g) – arruixara, arruixares, arruixare, arruixárem, arruixáreu, arruixaren – arruixaría, arruixaríes, arruixaríe, arruixaríem, arruixaríeu, arruixaríen – arruixat, arruixadamojar, salpicar, esparcir agua
arrullo, arrullosarrullo, arrullos – canturreo, tarareo, cantar, susurro, murmullo, bisbiseo, nana, acunamiento, adormecimiento,
canción de cuna, galanteo, requiebro, piropo, carantoña, mimo, arrumaco, engatusamiento, embeleco
arrupís, ajupísacurrucarse, agazaparse
arrupit, arrupits, arrupida, arrupides, arrupideta, arrupidetes, arrupidet, arrupidetsagachados, medio escondidos
arte, artarte
artefacte, artefactesartefacto, artefactos
arteria, arteriesarteria, arterias
artesa, pastera (per a pastá lo lleute y fé pa), amassadó, bateaartesa, amasadera, batea, duerna, artesón, cuezo, dornajo, gamella, masera, tolla, almocarbe
artículartículo
articuláarticular
articulassiónsarticulaciones
articulatarticulado
artículsartículos
artifissiartificio
artifissialartificial
artifissialmen, artifissiosamenartificialmente, artificiosamente
artimaña , artimañesartimaña, artimañas
artiste, artistaartista
artistesartistas
artísticaartística
artritisartritis
artsartes
as, asosas, ases
ascensorascensor
asclá – estellá la lleña, fé estelles, esclopála en un mall, tascóns, destral, etc – chafá consevol cosa – asclat, asclada – yo asclo, ascles, ascle, aclém o asclám, ascléu o ascláu, ásclencortar la leña – romper algo
asclada, ascladescortada, rota
asclat, asclatscortado, roto
asclesrompes
áscles , riscles, riscla, ásclaastilla, astillas
ascoasco
assossegásosegar
aspa, aspesaspa, aspas
aspavénsaspavientos
aspecte, aspectesaspecto, aspectos
asperesaaspereza
aspiráaspirar
aspirabeaspiraba
aspiradóaspirador
aspirina, aspirines per al mal de cap y atres dolós.aspirina, aspirinas para el dolor de cabeza y otros dolores.
áspra, áspre , mes aspra que una serva o serba verda, mes aspre que un codoñ vert (com José Miguel Gracia Zapater) – áspramenáspero, áspera
áspramenásperamente
áspre, áspraáspero, áspera
asquerós, asquerososasqueroso, asquerosos
asquerosa, asquerosesasquerosa, asquerosas
assaetejá, dispará fleches, saetesasaetear, disparar saetas, flechas
assaetejadaasaeteada
assaltáasaltar
assaltabeasaltaba
assaltabenasaltaban
assaltatasaltado
assalteasalta
assalto, assaltosasalto, asaltos
asseáasear
asseadaaseada
asseataseado
asseátosasearos
asseatsaseados
assechá, acecháacechar
assechán, acechánacechando
assediatasediado
assegurá, assegurás – segú – asseguro, assegures – Estás segú que has assegurat lo seguro de la escopeta ?asegurar, asegurarse – Estás seguro de que has asegurado el seguro de la escopeta ?
asseguradaasegurada
assegurámasegurarme
asseguránlaasegurándola
asseguránliasegurándole
assegurántosasegurándoos
assegurarémaseguraremos
asseguratasegurado
assegureasegura
assegurenaseguran
asseguréuaseguráis
asseguroaseguro
asseleráacelerar
asselerada, asseleratacelerada, acelerado
asseleroacelero
assemellá, assemellás – yo me assemello a mon pare, tú te assemelles a ta mare, se assemelle, mos assemellém o assemellám, tos assemelléu o assemelláu, se asseméllen – assemellat, assemellada – assemellaría – haguera assemellat – assemellán (g)parecerse, parecer
assemellatsparecidos
assemelle (se)se parece
assemellen (se)se parecen
assemelles (te)te pareces
assentá , assentás – me assento, te assentes , se assente, mos assentem, tos assenteu o assentau, se assenten (s’assenten) /assentat , assentéutossentarse, sentar
assentadasentada
assentadessentadas
assentadetsentadito
assentáe o assentabe (se + )sentaba
assentámsentarme
assentánsesentándose
assentarensentaran
assentat, assentada, assentats, assentades, assentadeta, assentadetsentado, sentada, sentados, sentadas, sentadita, sentadito
assentáu, assentéu – Aón tos assentáu? – Assentáu al chiquet a la trona.Dónde os sentáis? – Sentad al chiquillo en la trona.
assentesienta
assentém (mos)sentamos (nos)
assénten (se)sientan (se)
assentes (te)te sientas
assentí, di que sí, yo assentixco, assentíxes, assentíxasentir
assentíeasentía
assentíenasentían
assentoasiento
asseo, asseosaseo, aseos
asseptá, assepto, asseptes, assepte, asseptém,asseptéu, assépten – asseptat, asseptadaaceptar
asseptadaaceptada
asseptáe, asseptabeaceptaba
asseptáreaceptara
asseptataceptado
assepteacepta
asseptoacepto
asser, assers, acero, acerosacero
assera, asseresacera, aceras
asserada (de asser, acero)acerada
asserenada, serenaserena
asserenat, serenosereno
assertáacertar
assertabeacertaba
assertadamenacertadamente
assertadesacertadas
assertáe, assertabeacertaba
assertán (g)acertando
assertarás – pensa mal y assertarásacertarás – piensa mal y acertarás
assertatacertado
asserteacierta
assertoacierto
assessinat, assessinatoasesinato, asesinado
assessino, assessinosasesino, asesinos
assessoráasesorar
assí, astí, aquíaquí
assicaláacicalar – aderezar, aliñar, adornar, engalanar, ornamentar, componer, arreglarse, asearse, atusarse, atildarse, emperejilarse, emperifollarse, endomingarse, maquillarse, bruñir, pulir, limpiar
assicaladesacicaladas
assiduidatasiduidad – frecuencia, constancia, continuidad, puntualidad, hábito, costumbre, reiteración, perseverancia, persistencia, asistencia, aplicación
assíduo, assíduaasiduo, asidua
assientoasiento
assignaturesasignaturas
assimilable, assimilablesasimilable, asimilables
assistánsia, assisténsiaasistencia
assistíasistir
assistidaasistida
assistíenasistían
assistínlosasistiéndolos
assistitasistido
assistixasiste
assistixenasisten
ássit, ássitsácido, ácidos
assó, aixóesto
assobín, a sobín, sobína menudo (sovint catalán)
assolá – destruí, arrassá, devastá, saquejá, arruiná, aniquilá, derrumbá, tombá, dessolá, desmantelá, afoná – tallá, ermáasolar, derrumbar – destruir, arrasar, devastar, saquear, arruinar, aniquilar, demoler, desolar, desmantelar, hundir, agostar, abismar, talar, yermar
assoladaasolada
assomáasomar
assomabeasomaba
assománliasomándole
assománseasomándose
assomareasomara
assomásasomarse
assomatsasomados
assombráasombrar
assombrada, assombradesasombrada, asombradas
assombrat, assombratsasombrado, asombrados
assombroasombro
assombrósasombroso
assombrosaasombrosa
assombrósamenasombrosamente
assombrosesasombrosas
assome (se)se asoma
assomenasoman
assomo (me)me asomo
assormá a una cría (cordé per ejemple) ressién naixcutamamantar a una cría
assormaben, assormáenamamantaban
assossegásosegar, tranquilizar, apaciguar, serenar, aplacar, relajar, calmar, amansar, moderar, rehacer, reponer, descansar, reposar
assossegatsosegado
assosségatsosiégate
assosségos (que te)sosiegues
assosseguesosiega
assossiassió, assossiassiónsasociación, asociaciones
assubín , assobín, a sovín, a sobína menudo
assumíeasumía
assunto, assuntosasunto, asuntos
assuriacá, fé corre la suriaca, surriacaazurriagar, hacer correr la zurriaga
assuriacabe, assuriagabe, assuriacáe, assuriagáeazurriagaba
assustáasustar
assustabe, assustáeasustaba
assustadaasustada
assustadesasustadas
assustálasustarlo
assustálaasustarla
assustásasustarse
assustat, assustatsasustado, asustados
assusteasusta
assustoasusto
asterisco, asteriscosasterisco, asteriscos
astí, assí, aquíaquí
astro, astresastro, astros
astrolabio, astrolabiosastrolabio, astrolabios, sextante, atacir, instrumento, artefacto
astronauta, astronautesastronauta, astronautas
astutamenastutamente
astutesastutas
atabalá (tabal), aturdí, turbá los sentits per un soroll mol fort.aturdir, ensordecer
atabalat, atabaladaaturdido, aturdida
atabut, ataúd, féretro, sarcófago, urna, caixa, caixóataúd, féretro, sarcófago, urna, caja, cajón
atacáatacar
atacaben, atacáenatacaban
atacadaatacada
atacán (g)atacando
atacaráatacará
atacatatacado
atalaya, atalayesatalaya, atalayas
atañí – afectá, incumbí, importá, interessá, conserní, pertenéixe, correspondre, competí, tocá, aludí, relassioná, atribuíatañer, afectar, incumbir, importar, interesar, concernir, pertenecer, corresponder, competer, tocar, aludir, relacionar, atribuir
atansá, atansás, arrimás a un puesto, aná cap a un puestoacercar, acercarse
atapíapretar, compactar
atapíxcompacta, aprieta
ataque, ataquesataque, ataques
ataronjada, de coló taronja, ataronjatanaranjada, anaranjado
ataulá / Platero de Beseit va ataulá en una porta del corral de Tomás del Rufo.pasar la tabla para allanar un campo después de labrar
atauláe, ataulabepasaba la tabla
ataullá, otejá, miráotear, mirar
ataullán lo món des del Moliná (mas de Penarroija)oteando, mirando – el mundo desde el Molinar (masía de Peñarroya)
ataúllenotean, miran
atemorisáatemorizar
atemorisá, atemorissáatemorizar
atemorisáe, atemorisabeatemorizaba
atemorisatatemorizado
atemorissabeatemorizaba
atendre, aténdreatender
aténdrelsatenderlos
atenén (g)atendiendo
aténen, atenenatienden
atenguerenatendieran, atendiesen
atensió, atensiónsatención, atenciones
atenta, atento – atén !atenta, atento – atiende !
atentamén, atentamenatentamente
aterrissáaterrizar
aterrissajeaterrizaje
aterrorisatsaterrorizados
atés (de aténdre)atendido
atesosatendidos
atestada, atestadesatestada, atestadas
atestat, atestatsatestado, atestados
atiborrá / empapussáempapuzar, engullir, hartar, atiborrar, hinchar
áticático
atildá – assicalá, cuidá, asseá, arreglá, pulí, ataviá, adorná, engalaná, emperifollá (en Pere follá no)atildar, acicalar, cuidar, asear, componer, arreglar, pulir, atusar, ataviar, adornar, engalanar, emperejilar, emperifollar
atináatinar
atinabeatinaba
atinán (g)atinando
atissá lo focatizar el fuego
AtlánticAtlántico
atlasatlas
atmósferaatmósfera
atmósferesatmósferas
atmosféric, atmosférics, atmosférica, atmosfériquesatmosférico, atmosféricos, atmosférica, atmosféricas
atontadesatontadas
atontatatontado
atontatsatontados
atontí, atontáatontar
atormentáatormentar
atossigáatosigar – hostigar, fustigar, acosar, azuzar, aguijonear, cansar, fatigar, fastidiar, incordiar, importunar, brear, asaetear, molestar, insistir, acuciar, apremiar, urgir, conminar, obligar, oprimir
atossigatatosigado
atracsióatracción
atractiu, atractiusatractivo, atractivos
atractivaatractiva
atractivesatractivas
atrafegat, atrafegada, en mol tráfec (afaenát)afaenado, ocupado, con mucho trabajo
atragantás, embossinásatragantarse
atraguereatrayese
atrapá, enchampá, agarráatrapar, agarrar
atrásatrás
atraureatraer
atravessáatravesar
atravessáe, atravessabeatravesaba
atravessálaatravesarla
atravessán (g)atravesando
atravessat, atravessada, atravessats, atravessadesatravesado, atravesada, atravesados, atravesadas
atravessenatraviesan
atre, atraotro, otra
atresotros, otras
atreví, atrevísatrevir, atrevirse
atrevidesatrevidas
atrevidet, atrevidetaatrevidillo, atrevidilla
atrevíeatrevía
atrevíenatrevían
atreviménatrevimiento
atrevínmosatreviéndonos
atreviríaatrevería
atrevisco, atrevíxcoatrevo
atrevisque, atrevixqueatreva
atrevíssen, atrevíxenatreven
atrevisses, atrevíxesatreves
atrevitatrevido
atrevítosatreviros
atrevitsatrevidos
atrevíuatrevís
atrevixcaatreva
atrevixcoatrevo
atrevíxenatreven
atrevixqueatreva
atribuíAtribuir –
asignar, aplicar, achacar, imputar, cargar, enjaretar, encasquetar, culpar, colgar, inculpar, acusar, suponer, presumir,
cargar el muerto, colgar el milagro, poner el sambenito, echar la culpa, conceder, otorgar, agraciar, dar, prestar
apoderarse, reivindicar, reclamar
atribuítatribuido
atribuíxenatribuyen
atronánofrecer oferir,ofrenda, ofrecido
atronánse (tro)sonido como un trueno
atropelládamenatropelladamente
atropellaríeatropellaría
atropellat, atropelladaatropellado, atropellada
atuendo, atuendosatuendo, atuendos
atún, bonitoatún, bonito
aturá, aturás, pará, parás – yo me aturo, te atures, se ature, mos aturém o aturám, tos aturéu o aturáu, se atúren – aturat, aturada – aturaría, aturaríes, aturaríe, aturaríem, aturaríeu, aturaríen – aturára, aturáres, aturáre, aturárem, aturáreu, aturáren – aturán (g)parar, aturar en aragonés
aturámosaturarnos, pararnos
aturán (g)aturando, parando
aturatparado, aturado
aturdiménaturdimiento
aturdíxenaturden
aturéuparéis, aturéis
aturon, que se paronparen
au !interjección
aubarca, abarca, albarcaabarca, sandalia de suela de goma y hechas de cuero
aubarda, albarda, aubardes, albardesalbarda, albardas
aubarques, abarques, albarquesabarcas, sandalias de suela de goma y hechas de cuero
aubelló, albelló, desaiguadódesagüe en una finca
auberginga , aubergingues, aubergínia, obergínga, obergínia, obergínies , etcberenjena
aubrí, obríabrir
aubríeabría
aubrís, obrís – a Valjunquera, ell o ella aubrís = ell o ella obriabrirse – en Valjunquera = abre
aubrisque, óbrigueabra
aubríssen, óbrinabren
aufádega , alfábrega ,etcalbahaca
Aufanidat – A Beseit, Carlos de Benito díu bastán : Aixó sen va de la aufanidat (orfanidat)ufanidad ? De ufano.
aufanós, aufanososufano, ufanos
aufanosa, aufanosesufana, ufanas
Aufegá, aufegás – yo (me) aufego, aufégues, aufégue, aufeguém, aufegáu o aufeguéu, auféguen – aufegán, aufegánse – aufegaría – me haguera aufegat – si yo me aufegára, aufegáres, aufegáre, aufegárem, aufegáreu, aufegárenahogar, ahogarse
aufegabe, aufegáeahogaba
aufegada, aufegadesahogada, ahogadas
aufegánseahogándose
aufegareahogara, ahogase
aufegaréuahogaréis
aufegat, aufegatsahogado, ahogados
aufegoahogo
aufegueahoga
auló (flat), – auloreta, bona auló, fragánsia, perfumeolor (sentido del olfato) – buen olor, fragancia, perfume
auloráoler
aulorabe, auloráeolía
aulorohuelo
aulorosesolorosas
aulósolores
aullá, udulá, ululá, bramá, chillá, cridáaullar, ulular, bramar, chillar, gritar, vociferar
aullabe, aulláeaullaba
aullaben, aulláenaullaban
auménaumento
aumentáaumentar
aumentáe, aumentabeaumentaba
aumentalsaumentarlos
aumentán (g)aumentando
aumentaríeaumentaría
aumentataumentado
aumenteaumenta
aumosta, aumostes, a aumostades, aumostada, almosta, almostes, a almostades, almostadaalmosta, lo que cabe en las dos manos unidas
auncás (si), per si acásacaso, si acaso, por si acaso
auriculá, auriculásauricular, auriculares
aurora, auroresaurora, auroras
auscultá (meche)auscultar (médico)
aussénausente
aussénsiaausencia
aussentá, aussentásausentar, ausentarse
aussentámausentarme
auténtiquesauténticas
autó, autós, autora, autoresautor, autora, autores, autoras
autobús, autobusos, autobussos, autocar, autocarsautobús, autocar
autóctona (fauna)autóctona (fauna)
autoelogio, elogiás a un mateixautoelogio, elogiarse a uno mismo
automátic, automáticsautomático, automáticos
automática, automátiquesautomática, automáticas
automatismeautomatismo
automóbils, automóvilsautomóvil, automóviles
autónoma, autónomoautónoma, autónomo
autonómica, autonómiquesautonómica, autonómicas
autopista, autopistesautopista, autopistas
autopsia, autopsiasautopsia, autopsias
autoridat, autoridats (com l´arcarde de un poble, alcalde)autoridad, autoridades
autorisáautorizar
autorisada, autorissada, autorisat, autorissatautorizada, autorizado
autorisáe, autorisabeautorizaba
autorisassióautorización
autoriseautoriza
autorisen, autoríssenautorizan
autorissadamenautorizadamente
autorissaránautorizarán
autorissassió, autorisasióautorización
autosservissiautoservicio
auxili, auxilio, auxilis, auxiliosauxilio, auxilios
auxiliáauxiliar
auxiliánmeauxiliándome
auxiliéulosauxiliadlos
aval, avalsaval, avales
avalansá, avalansás, abalansá, abalansáavalanzar, avalanzarse
aván, abánalante, adelante
avans, abáns – avanse, abanseavance
avans, abáns (de)antes (de)
avansáavanzar
avansadaavanzada
avansán (g)avanzando
avanseavance
avariento, afanós, avarissiós, avarienta, afanosa, avarissiosaafanoso, avaricioso
avaríssia (trenque lo sac)avaricia (rompe el saco)
avarissiós, avarissiosa, avarissiosos, avarissiosesavariciosos, avariciosas, avaricioso, avariciosa
avassalláavasallar
avellana, avellanes, avellané – avellaneta, avellanetesAvellana, avellanas, avellano – avellanita, avellanitas
Avemaría, Ave María, AvemaríesAvemaría, Ave María
avena, avenesavena, avenas
avénta aixó !tira esto !
aventá, aviá, tiráaventar, aviar, tirar, arrojar, etc
aventábenaventaban
aventajat, aventajadaaventajado, aventajada
aventajats, aventajadesaventajados, aventajadas
aventálaventarlo
aventálaaventarla
aventáliaventarle
aventánliaventándole
aventánloshiaventándoselos
aventaríenaventarían
aventat, aventats (tamé lloco, com lo del cacao de la facao, Manuelico Riu Fillat)aventado, aventados (tb loco)
aventeavienta
aventéuaventáis
avento – lo carro pel pedregalaviento el carro por el pedregal
aventurá, aventurásaventurar, aventurarse
aventura, aventuresaventura, aventuras
avergoñí, avergoñís (v)avergonzar, avergonzarse
avergoñía (yo)avergonzaba
avergoñidaavergonzada
avergoñidesavergonzadas
avergoñíeavergonzaba
avergoñínseavergonzándose
avergoñireavergonzara, avergonzase
avergoñiréavergonzaré
avergoñitavergonzado
avergoñitsavergonzados
avergoñíxavergüenza
avería : lo gallinám (les gallines) y tota classe de bestiá doméstic.gallinas y toda clase de animales domésticos
averiá, averiásaveriar, averiarse
avería, averíesavería, averías
averiataveriado
averiguáaveriguar
averiguassiónsaveriguaciones
averiguataveriguado
averigüe (ell)averigua
averíguo, averiguoaveriguo
aversió, tírriatirria, aversión
avespa, avespes, avespé (niu de avespes)avispa, avispas, avispero
aviáaviar, aventar, tirar, arrojar, etc
aviabeaviaba
aviáda, aviadaaviada
avián (g)aviando
aviánloaviándolo
aviánlosaviándolos
aviánseaviándose
aviánseliaviándosele
aviáts – aventatsaviados, aventados
aviáuaviáis
avíeavía
aviémlaaviémosla, tirémosla
avíenavían, arrojan, tiran
aviéumeaviadme
avindréavendré
avíndre, avíndres – yo me aving, avéns, avé, avením, aveníu, avénen – avindría – avindré – avinguéra – allá se les avíngue !avenirse
avinguda, avingudes (carrés, aigua)avenida, avenidas
avión, aviónsavión, aviones
avís, avisosaviso, avisos
avisá, avisán – aviso, avises, avise, avisém o avisám, aviséu o avisáu, avísen – avisára – avisaré – avisaríaavisar
avisadó, avisadós, avisadora, avisadoresavisador, avisadores, avisadora, avisadoras
avisáen, avisabenavisaban
avisálavisarlo
avisámavisarme
avísam !avísame !
avisán (g)avisando
avisánloavisándolo
avisaríeavisaría
avisatavisado
avisat, avisats, avisada, avisadesavisado, avisados, avisada, avisadas
avisémavisamos
avisenavisan
avituallamén, proví de vituallesavituallamiento, proveer de vituallas
avuy, avui, hui en valensá , huy (ab huy)hoy
axila, axiles – sobaco, sobacosaxila, axilas – sobaco, sobacos

dicsionari chapurriau castellá B